Жүйелі қызыл жегi (Либман-Сакс ауруы, ЖҚЖ) – бұл созылмалы аутоиммунды дәнекер ұлпасының және тамырлардың ауруы. Бұл ауру кезінде иммундық жүйе шығаратын антиденелер өздерінің сау органдары мен ұлпаларын зақымдайды. Аурудың атауы оның ерекше белгісінен алынған — мұрын мен бетке шыққан бөртпелер, бұл орта ғасырларда қасқырдың тістеуінен пайда болған жараларды еске салады деп есептеген.
Ауру көбіне жас әйелдерді, сондай-ақ орта жастағы әйелдерді зақымдайды. Оның алғашқы көріністері қыздарда көбінесе менструацияның басталуымен сәйкес келеді.
Бүгінгі күні қызыл жегі ауруының нақты себебі белгісіз. Бұл аурудың пайда болуына қатысты 2 нұсқа бар: генетикалық бейімділік және сыртқы ынталандырушылар (бактериялық және вирустық инфекциялар, күйзеліс, ультракүлгін сәулелену, жыныстық жетілу, вакцинациялар).
Ауру баяу басталып, жаңа белгілер бірнеше аптадан бірнеше жылға дейін пайда болуы мүмкін. Алдымен жалпы белгілер пайда болады, мысалы, әлсіздік, бас ауруы, дене қызуының көтерілуі, тез шаршау, бұлшықеттердегі ауырсыну, тәбеттің жоғалуы. Алайда аурудың басталуы өткір формада да өтуі мүмкін, мұндайда тері синдромы айқын көрінеді, ауыр қызба және полиартрит байқалады.
Жүйелі қызыл жегінің ағымы жедел, жартылай жедел және созылмалы болып келеді. Бірінші жағдайда ішкі ағзалардың тез әрі көп зақымдалуы орын алады. Жартылай жедел түрде ауруға конституционалды симптомдар (шаршау, әлсіздік, тершеңдік) тән. Ауру анда-санда асқынып, кейін ремиссиялар байқалады және алғашқы симптомдар пайда болғаннан кейін 2-3 жыл ішінде ағза мен жүйелерге залал келеді. Аурудың созылмалы ағымында бірнеше (немесе жалғыз) симптомдар басым түседі – Рейно синдромы, теріде бөртпе шығуы немесе гематологиялық бұзылыстар. 5-10 жыл өткен соң жүйке жүйесі мен бүйректің зақымдалуы басталады.
Аурудың белсенділік дәрежесі туралы айтатын болсақ, СКВ-ге қатысты олардың үшеуі бар: төмен, орташа және жоғары. Оларды ревматолог-дәрігер талдау деректеріне негізделе отырып анықтайды.
SКВ белгілеріне мыналар жатады:
Сонымен қатар теріде қызғылт дақтардың пайда болуымен сипатталатын дискоидты қызыл жегі кездеседі, уақыт өте келе олардың орнында тыртықты атрофия дамиды. Бұл аурудың белгілері азырақ айқын, бірақ кейде ол жүйелі қызыл жегіге ауысады.
Диагноз әдеттегі клиникалық симптомдар және зертханалық зерттеулер нәтижелері негізінде қойылады.
СКВ кезінде диагностикалық шараларға мыналар жатады:
Қазіргі таңда жүйелі қызыл жегі жазылмайтын ауру болып табылады. Емдеудің мақсаты - өмірді ұзарту, ағзаларға зақым келтірмеу және өмір сапасын жақсарту. Жалпы ұсыныстарға келетін болсақ, күн сәулесінде мүмкіндігінше аз болу, психоэмоционалдық жүктемені барынша төмендету және қосымша ауруларды емдеу қажет.
Цитотоксикалық препараттар, глюкокортикоидтер, стероидты емес қабынуға қарсы препараттар және басқалары қолданылатын медикаментозды ем жүргізіледі.
Қызыл жегі ағзаның басқа жүйелерінің жұмысына маңызды асқынулар береді:
СКВ алдын алуға болмайды. Жүйелі қызыл жегі ауруының профилактика шаралары аурудың асқынуын ескертуге жатады. Ревматологтың тұрақты бақылауы, дәрі қабылдау режимін қатаң сақтау, теңдестірілген тамақтану, тұрақты дене жаттығулары және т.б. қажет.
