Шизофрения

Шизофрения – бұл ауыр созылмалы психикалық бұзылыс (немесе бұзылыстар тобы), онда эмоционалдық реакциялар мен ойлау үдерістерінің бөлінуі орын алады. Әдетте жас кезінде пайда болады: ерлерде 18-25 жаста, әйелдерде - 26-45 жаста. Шизофрения үнемі, кезеңді немесе ұстама түрінде (так называемая шубообразная) өтуі мүмкін.

ЖІКТЕЛУІ

Параноидтық шизофрения;
Гебефрендік (гебефреникалық) шизофрения;
Кататониялық шизофрения;
Созылмалы шизофрения.

СЕБЕПТЕРІ

Аурудың даму себептері нақты анықталмаған. Шизофренияның пайда болуын түсіндіретін бірнеше теория бар: мидың дофаминергиялық нейрондық жүйесінде функционалдық бұзылулар («дофамин гипотезасы»); тұқым қуалаушылық бейімділік; ерте балалық шақтағы вирус инфекциялары немесе туылу кезінді жарақаттар; мидың жеткілікті жетілмеуі. Шизофренияның пайда болуына күшті стрес, ми жарақаты себеп болуы мүмкін деп есептеледі.

БЕЛГІЛЕРІ

Шизофрения белгілері аурудың түріне байланысты әртүрлі болуы мүмкін.

Шындықпен байланыс азаюы, дезинтегративті сандырақ идеялар. Мысалы, науқас ойларына біреудің еніп жатқанын немесе басқа біреудің олардың ойларын ұрлап жатқанын, ал айналадағы адамдар оның не ойлайтынын білетінін сезінеді;
Есту, көру, иіс сезу, тактильдік сандырақтар;
Ойлау және сөйлеу (үзікті сөйлеу, қылық, кенеттен өтулер, ойдан шығарылған сөздерді қолдану) дезорганизациясы;
Әртүрлі типтегі сандырақ. Мысалы, адамға өзін қудалап жатқанын, немесе әйгілі тарихи тұлға екенін сезінуі мүмкін;
Эмоцияның тұрақсыз күйі (қажетсіз күлудің, ашудың жарылыс түрінде көрінуі);
Сөйлеу кедейлігі – сөздердің аздығы, сұрақтарға қысқа жауаптармен сипатталады;
Қимылдар мен ойлардың баяулығы. Науқас жоғары сезімталдық күйіне еніп, эмбриондық позицияда бірнеше апта немесе айлар бойы жатып, сыртқы қоздырғыштарға жауап бермейді;
Эмоциялық күйдеушілік. Кедей мимика мен эмоциялық реакциялардың төмендеуімен сипатталады;
Абулия (ерік жоғалту). Бұл белгі бар адамдар жұмысқа бару не кітап оқу сияқты қарапайым іс-әрекеттерді жасағысы келмейді, сонымен қатар кейде өзіне күтім жасауды немесе гигиена ережелерін сақтауды тоқтатады.

ДИАГНОСТИКА

Шизофренияны диагностикалау психосоциальды және биологиялық зерттеулер жүргізуге негізделген. Шизофренияны диагностикалау үшін ауру кем дегенде алты айға созылуы керек. Диагностика ауру тарихының және клиникалық көріністің деректерін талдауға негізделген. Отбасы мүшелері, достар, мұғалімдер және әріптестер сияқты үшінші тұлғалардан алынған ақпарат үлкен маңызға ие.

Пациенттің тұратын үй жағдайын, отбасыдаға қатынaс сипатын және олардың эмоционалдық қарым-қатынасының зерттеу және бағалау жүргізілуде. Биологиялық зерттеулерге мыналар кіреді: есіртке тұтынуды анықтауға арналған зертханалық тест, сондай-ақ мидың қандай да бір органикалық зақымдануын болдырмау үшін әртүрлі аспаптық және зертханалық зерттеулер: электроэнцефалография, компьютерлік аксиалдық томография, люмбальды пункция.

ЕМІ

Аурудан толық арылудың жолы жоқ, емдеу симптомдарды басуға бағытталған.

Шизофренияның жедел ұстамаларын емдеу тұрақты немесе күндізгі стационарда психиатриялық клиникада өтеді. Қалған уақытта амбулаториялық емдеуді жүзеге асыруға болады.

АСҚЫНУЛАРЫ

Деменция;
Нейролептикалық емдеу салдарынан пайда болатын экстрапирамидтік бұзылыстар (тремор, паркинсонизм, тик, дистония);
Жүрек-қан тамырлары аурулары;
Абдоминалдық семіздік;
Қант диабетінің даму қаупі;
Суицидке бейімділік. Шизофрениямен ауыратын науқастардың шамамен 30%-ы өмірінде кем дегенде бір рет суицидтік әрекет жасаған.

АЛДЫН АЛУ

Өкiнiшке орай, шизофренияның дамуын болдырмаудың жолдары жоқ. Бұл аурумен жақын туысқандары ауырған адамдарға ерекше назар аудару ұсынылады. Отбасында сенімділік атмосферасын сақтау және мінез-құлықтағы кішігірім өзгерістерге де назар аудару қажет. Диагноз неғұрлым ертерек қойылып, ем тағайындалса, аурудың дамуын тоқтату және науқастың әлеуметтік бейімделуін сақтау мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады.

Егер ауру ремиссия күйінде болса, қайталанудың алдын алу тағайындалған дәрі-дәрмектерді және психотерапия әдістерін жүйелі түрде қабылдау арқылы жүзеге асырылады.