Тұз түсу (подагралық артрит) – бұл ауру, организмнің тіндерінде несеп қышқылының кристалдары жиналуымен сипатталады. Күнделікті өмірде мұндай жағдай «тұздардың шөгуі» деп аталады. Тұз түсу буындарды (артрит) және бүйректерді (бүйрек тас ауруы, пиелонефрит) зақымдайды. Бұл ауруға негізінен 50 жастан асқан ер адамдар шалдығады.
Әдетте пациенттің кенеттен пайда болған буындардағы ауырсынуларға және ісікке деген шағымдары химиялық немесе микроскопиялық талдау арқылы расталады, бұл кезде синовиалдық сұйықтықта несеп қышқылының кристалдары анықталады. Қанда және несепте несеп қышқылының жоғары мөлшері анықталады. Рентгенограф тұз түсу кезінде тек зардап шеккен буындардағы өзгерістерді қадағалау үшін қолданылады. Диагнозды қойып, емді ревматолог, ортопед немесе хирург тағайындайды.
Тұз түсуінің бірінші шабуы әдетте кенеттен, жиі аяқ үлкен саусағында өткір ауырумен басталады (сөз «подагра» «тор» дегенді білдіреді), сондықтан жедел жәрдем шақыру немесе пациентті медициналық мекемеге апару дұрыс шешім болады, онда оны ауруханаға жатқызу керек. Ауырсынуды жедел жәрдем келгенше суықты зардап шеккен дене бөлігіне қою арқылы азайтуға болады, сондай-ақ ағзадан несеп қышқылын шығару үшін көп су ішу керектігі көрсетіледі.
Тұз түсу шабуын бәсеңдету үшін, әдетте, дәрігер тағайындаған колхицин дәрісі, сонымен қатар стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер (НПВП) және несеп қышқылының деңгейін төмендететін құралдар қолданылады. Ауыр жағдайларда артриттің симптомдарына қарсы кортикостероидтарды буынға немесе венаға енгізу керек.
Тұз түсу кезінде диета өте маңызды. Ежелгі заманда Гиппократ тұз түсуі және кейбір өнімдерді (қызыл ет, қызыл шарап, бауыр, шпинат, гүлді қырыққабат, шоколад, какао, кофе мен шай) тұтыну арасындағы байланысты анықтаған болатын. Орта ғасырларда бұл өнімдер тек ауқатты адамдарға қолжетімді болғандықтан, тұз түсу ауруын «аристократтар ауруы» деп атаған, ал сол замандағы кейбір авторлар несеп қышқылының артық мөлшері мен науқастың данышпандығы арасындағы байланысты іздеген.
Қазіргі уақытта шамадан тыс тамақтану мен ет және алкоголь өнімдерінің артық тұтынудың тұз түсуге әсері расталды, сондықтан дәрігерлер емдеумен қатар пациенттерге салмағын төмендетуді, ет және балық өнімдерін, сондай-ақ алкогольді, шайды, какао мен кофені шектеуді ұсынады. Сондай-ақ ас тұзын тұтынуды азайту керек (№ 6 үстел).
Диетаны сақтау тұз түсу шабуларын болдырмауға көмектеседі, сондай-ақ күнделікті емдік дене шынықтыру және көп сұйықтық ішу қажет.
Ежелгі дәрігер Гален тұз түсу себебін «жасқансыздық, ұстамсыздық және тұқымқуалаушылық» деп атаған. Осыған сәйкес адамға тәуелсіз факторлардан басқа, дәрігерлер дұрыс емес өмір салты (артық тамақтану, белсенділіктің төмендігі, темекі шегу, алкогольді, әсіресе сыраны шамадан тыс тұтыну) жөнінде айтады. Сонымен қатар, себептер ретінде жұқпалы аурулар, хирургиялық араласу, кейбір дәрі-дәрмектерді (химиотерапиялық, диуретиктер) қабылдау деп аталады.
