Сүйектің сынуы — сүйектің бүтіндігінің толық немесе жартылай бұзылуы. Жартылай сынуды жарықтар мен жарылулар деп атайды. Сынулар жарақаттық және патологиялық — қандай да бір аурулардың салдарынан болған, мысалы ісік немесе туберкулез. Бірнеше сүйектің сынуы көптік сынулар деп аталады.
Сынықтардың түрлері ығысусыз және ығысумен; көлденең, бойлық, қиғаш, шұрқылған, сынған, сына тәрізді, қысылған («жаншылған»).
Сынық кезінде тері қабаты зақымдалған болса, сыну ашық деп аталады.
Айқын белгілерден басқа, травматолог-дәрігер немесе хирург сынуды диагностикалауда екі проекциядағы рентген суретін, қажет болған жағдайда зақымдалған сүйектің КТ және МРТ қолданады.
Сынықтың белгілері: сынған жерде қатты ауырсыну, ісік, гематома, ашық сыну болғанда жарадан қан кету. Сынық орнына басқанда хруст (крепитация) естіледі. Қол немесе дене бөлігі дұрыс емес пішінде болады, сүйек сынықтары қозғалады.
Үлкен сүйектердің сынуы кезінде уақтылы көмек зардап шеккен адамның өмірін сақтап қалу мүмкін. Ең алдымен жедел жәрдем шақырып, қан кетуді тоқтату керек (ашық сынықтар кезінде). Егер дәрі-дәрмек қобдишасы бар болса, үлкен бір бөлшек мақта алып, оны бинтпен немесе дәке арқылы орап, қуатты тампон жасау қажет. Оны қан тоқтамай жатқан жараға басып, қатты байлаған жөн. Егер дәрі-дәрмек қол боса болмаса, мақта мен бинтті алмастыра алатын кез келген материалды пайдаланыңыз, бұл ретте жүнді маталар мен мақтаны түспейік жара бетіне тікелей қоймаған дұрыс. Киімді шешуге немесе кесуге уақыттың кетпеуі керек.
Буғу (эластик) төтенше жағдайларда, қатты тамыр соғысы кезінде микробтардан пайда болатын қан кетулерде жүгіртіледі. Артериялық қан кетуде буғу жарақаттан жоғарыға, ал веноздық қан кетуде төменге салынады, бірақ қан айналымынан айрылған аяқты азайту үшін мүмкіндігінше жақынырақ қолданылады. Жгуттың астында киім қалдырылады немесе арнайы төсеніш ретінде кез келген мата кесегі қолданылады.
Алғашқы айналымның алдында жгутты қолмен алдын ала керіп, аяқ немесе қол айналасында бір айналым жасайды. Жгуттың алғашқы туры артерияны қысып, қан кетуді тоқтатуы керек. Жгуттың келесі айналымдары алғашқы айналымды қолдау үшін аз керіледі. Жгуттың салынып жатқан уақытын науқастың маңдайына жазады. Жгутты тартқаннан кейін 2 сағаттан кешіктірмей алу керек.
Серппе жіп болмаса, бұрау (шарф, орамал, белдік, мата жолағы) қолданылады. Бұрауды жарақат орнынан жоғары немесе төмен салады, ұштарын түйін жасап байлайды. Түйінге таяқ салып, сол арқылы бұрауды қан кету тоқтағанша қатайтады. Осыдан кейін таяқтың бос ұшын бекітеді.
Қан кетіп тұрған тамырға жгут немесе айналдыру мүмкін болмаған жағдайда, оны саусақтармен қысып ұстап, медициналық мекемеге жеткізілгенге дейін ұстайды.
Омыртқаның зақымдалуынан және көптеген сынықтардан күдік туған жағдайда зардап шеккен адамды жылжытуға болмайды. Медициналық қызметкерлердің оқиға орнына келу мүмкіндігі болмаған жағдайда шиналарды қолдану қажет. Шина ретінде ауруханаға (жарақат пунктіне) тасымалдау кезінде сүйектің қозғалысын болдырмайтын кез келген зат қолданылады.
Алғашқы медициналық көмек көрсеткен кезде зардап шеккен адамға психологиялық қолдау көрсетуді ұмытпаңыз, мүмкіндігінше оны тыныштандырып, жылытып, бәрі жақсы болатынына сенімділік беру керек.
Қазіргі заманғы хирургия және ортопедия сынықтарды емдеуге арналған көптеген құралдарға ие — лонгета мен гипсті таңғыштан бастап, сүйек бөліктерін дұрыс біріктіруге көмектесетін күрделі құралдарға дейін.
Күрделі сүйек сынуларында әдетте хирургиялық араласу қажет.
Сынған сүйектер бірнеше аптадан бірнеше айға дейінгі уақыт ішінде жаңа тін құрау арқылы — яғни, сүйек каллусы түзілу арқылы бітіседі. Толығырақ реабилитация үшін массаж, физиотерапия, буындардың пассивті жаттықтырылуы (СРМ-терапия) тағайындалады.
Жарақаттық сынықтар соққылар, биіктіктен құлау, түрлі апаттар, оқ тиген жарақаттар салдарынан болады. Патологиялық сынықтар қандай да бір аурудың әсерінен зақым келген жерде пайда болады (ісіктер, остеомиелит, остеопороз, туберкулез).
