Менструалдық циклдің бұзылуы — әйелдің бала көтеру қабілеттілігіне бағытталған механизмдегі кезеңдіктің бұзылуы. Менструалдық цикл кезінде жасушалардың даму және пісіп жетілу жағдайлары қамтамасыз етіледі, олардың ұрықтандыруы және жатырдың шырышты қабығына қосылуы, бұл жүктіліктің басталуына әкеледі.
Әдетте, менархе (алғашқы етеккір) 11-14 жаста басталады, қалыпты деп 9 бен 15 жас аралығы саналады. 1-1,5 жыл ішінде етеккір циклының тұрақтылығы орнатылуы тиіс. Циклдың ұзақтығы етеккірдің бірінші күнінен келесі етеккірдің бірінші күніне дейін есептеледі, қалыпты жағдайда бұл 21-ден 30-35 күнге дейін, жиі 28 күн (айдың шарықтау кезеңі деп аталады). Етеккір функциясының төмендеуі климакс кезінде, 45-55 жас аралығында орын алады.
Менструация циклының реттелуі ми қыртысы, гипофиз, гипоталамус пен аналық бездердің күрделі өзара әрекеттесуі арқылы жүзеге асады.
Менструалдық циклге фолликулдің пісіп жетілуі процесі, овуляция фазасы – піскен фолликулдің жарылуы және жұмыртқа клеткасының шығуы (овуляция), сары дененің дамуы процесі кіреді. Егер шыққан жұмыртқа клетка ұрықтанбаса, сары дене регрессияға ұшырап, өледі. Сары дене өлгенмен бір мезгілде жатырдың функционалдық қабатының ажырауы болады, бұл менструациямен көрінеді, яғни қынаптан коагуляцияланбайтын қанның аздаған ағуы.
Қалыпты жағдайда аталған барлық үдерістер қайта-қайта белгілі бір уақыт аралығында бала туу (репродуктивті) жаста қайталанып тұрады.
Етеккір циклінің бұзылулары: аменорея (етеккірдің 6 айдан аса болмауы), гиперменструалды синдром (қатты мөлшердегі етеккір, жатырлық қан кетулер, 7 күннен артық созылу, 21 күннен аз интервалда болатын жиі етеккір), гипоменструалды синдром (аз мөлшердегі етеккір бөліністері; 1-2 күннен артық созылмайтын етеккір; 35 күннен артық интервалда болатын етеккір), ауыр етеккір (альгоменорея), дисменорея (етеккір кезінде болатын жалпы бұзылулар - бас ауруы, тәбеттің болмауы, жүрек айну, құсу және т.б.); овуляциясыз жатырлық қан кетулер.
Әйелдер дәрігері анамнез деректерін жинайды (менархе күні, соңғы менструация және қан кетудің басталуы, менструация аралығындағы базальды температура көрсеткіштері және т.б.), екінші реттік жыныстық белгілерді, физикалық дамуды тексереді. Гемоглобин деңгейі мен қан ұю факторы, гормон деңгейлері (пролактин, ЛГ, ФСГ, эстроген, прогестерон, кортизол, тестостерон, Т3, ТТГ, Т4), жамбас мүшелерінің УДЗ зертханалық талдаулары тағайындалады.
Қажет болған жағдайда науқас эндокринолог, невропатолог, офтальмологқа кеңес алуға жіберіледі; бас сүйегінің рентгені, эхоэнцефалография, бас миының КТ немесе МРТ (ісік зақымдануларды болдырмау үшін) жүргізіледі, қалқанша безі және бүйрек үсті бездерінің ультрадыбыстық зерттеуі доплерометриямен бірге, овуляцияны ультрадыбыстық бақылау.
Менструациялық функцияның бұзылуы қыздың құрсақта дамуында пайда болған патологияларға негізделуі мүмкін, сондықтан репродуктивтік денсаулық профилактикасын анасының жүктілігін жүргізу кезінде бастау керек.
Негізгі профилактикалық шаралар — гигиенаны сақтау, ЗППП (жыныстық жолмен берілетін аурулардың) жұғуын болдырмау, инфекцияларды уақытылы емдеу, тұрақты жыныстық өмір.
Маңызды факторлар – дұрыс тамақтану және өмір салты, жалпы және әйел денсаулығына қамқорлық көрсету.
Менструалдық функция гинекологиялық аурулар (жаңа түзілістер, қабынулар) және экстрагениталдық аурулар (эндокриндік аурулар, қан аурулары, бауыр, орталық жүйке жүйесі аурулары), жатырдың жарақаттық зақымданулары, психологиялық факторлар: стресс, психикалық жарақаттар нәтижесінде бұзылуы мүмкін.
