Аппендицит – бұл соқыр ішектің (шамамен 10 см ұзындықтағы өсіндінің) қабынуы. Көбінесе хирургиялық араласуды қажет ететін жедел аппендицит кездеседі. Ауруға негізінен 10 жастан асқан балалар мен 30 жасқа дейінгі ересектер шалдығады.
Катаральды, деструктивті (гангренозды, флегмонозды, перфоративті), асқынған аппендицит түрлері бар.
Катаральды түрінде аппендикстің шырышты қабаты қабынады. Флегмонозды түрінде ішек қуысына ірің жиналады. Егер қабыну жалғасса, аппендикс қабырғасы өліп, гангрена дамиды, ал жиналған ірің іш қуысына төгіледі.
Аппендицит жүкті әйелдерде өте жиі кездеседі, бұл жүктіліктің үзілуіне және ұрықтың өліміне әкелуі мүмкін, сондықтан мүмкіндігінше ерте аппендэктомия (аппендиксті жою операциясы) жасау керек.
Созылмалы түрі жедел аппендицит шабуылы медициналық араласусыз бәсеңдеген кезде пайда болады. Кейбір дәрігерлер созылмалы аппендициттің жоқ екеніне сенеді.
Дәрігер әдетте диагнозды анамнезге (ауырсыну кенеттен пайда болды, барлық іште, содан кейін оң жақ мықын аймағына көшті) сәйкес қояды, бірнеше симптомдарды белгілі бір орындар мен нүктелерге басу арқылы тексереді, сонымен қатар дәрігер науқастан жүруді немесе секіруді сұрауы мүмкін (ауырсыну күшейеді). Қан мен зәрдің зертханалық зерттеулері қабынудың жалпы көрінісін береді, сондықтан дәлірек диагноз қою үшін УДЗ жүргізіледі.
Негізгі симптом - іштің қатты ауыруы. Ауырсыну диффузды немесе іштің төменгі оң жақ бөлігіне немесе іштің кез келген бөлігіне, кіндікке, белге, жыныс мүшелеріне, жамбасқа локализациялануы мүмкін. Қалған белгілер міндетті емес және жиі аурудың асқынған түрін көрсетеді: жүрек айну және құсу (1-2 рет); температураның күрт көтерілуі 37,5-38 градусқа дейін; пульстің минутына 90-100 соққыға дейін жиілеуі, қан қысымының төмендеуі.
Аппендицитке күдік болған жағдайда іш аймағына жылытқыш қоюға, ауырсынуды басатын дәрілер беруге, іш жүргізетін және клизманы қолдануға болмайды. Науқасқа тыныштықты қамтамасыз етіп, жедел жәрдем шақыру керек. Жедел медициналық көмектің келуі мүмкін болмаған кезде науқасты медициналық мекемеге өз бетіңізше апару қажет.
Аппендицит соңғы кезге дейін хирургиялық операция үшін 100% көрсеткіш деп саналды. Қазіргі уақытта аппендикстің қабынуын антибиотиктермен консервативті емдеу бойынша оң нәтижелер алынды, дегенмен оларды тәжірибеге кең көлемде ендіру жеткіліксіз. Бұл ретте аппендициттің түрін тек аппендикс жойылғаннан кейін анықтауға болады және іріңді аппендициттің операциясыз асқынулары өлімге әкеледі.
Хирургиялық араласу (аппендэктомия) міндетті түрде антибиотикотерапия және ағзаны детоксикациялаумен бірге жүреді.
Аппендикстің қабынуының негізгі себебі – өсіндіде нәжіс тастары мен бөгде заттардың жиналып қалуына байланысты оның бітелуі. Кейде қабынуды тыртықтар немесе жабысқақтар себеп болатын ішектің бүгулігі қоздырады. Өте сирек егжейлі стеролдармен (құрттармен) немесе өсіндінің тіндерінде ісіктің болуымен байланысты аппендицит. Кейбір ғалымдар себептердің тізіміне инфекциялар мен төмен иммунитетті қосады.
