Сомнология — медицина және нейробиологиядағы бағыт, ол ұйқының физиологиясы мен бұзылуын зерттеуге, оларды емдеуге және алдын алуға арналған.
Сомнология адамның өмір сүру сапасына ұйқының әсерін зерттейді, ұйқының бұзылуымен немесе ұйқы кезінде пайда болатын және дамып келе жатқан ауруларды зерттейді (сексуалдық бұзылулар, жүрек-қан тамыр аурулары, оның ішінде инфаркт, инсультке дейінгі неврологиялық бұзылулар және т.б.).
Медицина саласы ретінде сомнология неврология және терапия салаларына байланысты.
Сомнологиядағы негізгі диагностика әдісі - полисомнография. Науқас зертханада бір түн өткізеді, мұнда ұйқы кезінде жүрек, ми қызметі, тыныс алу жүйесінің функциялары, кеуде қуысының қозғалысы, ингаляцияланған және экзаляцияланған ауаның көлемі, қандағы оттегі қанықтығы және т.б. жазылады. Сонымен қатар, ұйқының барлық кезеңі бейнеге түсіріледі. Мәліметтерді өңдеу негізінде қисық - гипнограмма құрылды. Бұл белгілі бір адамның ұйқының құрылымы, оның кезеңдері мен фазаларының сапасы мен саны туралы пікір айтуға мүмкіндік береді.
Нарколепсия (күтпеген жерден ұйықтап қалу) сияқты жағдайларды диагностикалау үшін орташа ұйқы латенттілігін зерттеу қолданылады. Храп және апноэ (тыныс алудың тоқтауы) кезінде қолданылатын тағы бір әдіс - бұл ұйқының кардиореспираторлық мониторингі.
Аспаптық әдістерден басқа, дәрігер-сомнолог міндетті түрде пациентпен әңгімелеседі, анамнез жинайды, арнайы тестілерді қолданады.
Қажет болған жағдайда неврапотолог, психолог, лор-дәрігер, сексолог, психотерапевт, психиатр және т.б. мамандарға консультацияға жолдама беріледі.
Көбінесе сомнологтар терапевтикалық емдеу әдістерін пайдаланады.
Дәрі-дәрмектерді қабылдауды бастамас бұрын, науқасқа бірнеше апта бойы күн тәртібін, диетаны сақтау, алкогольді және сергітетін сусындар мен тағамдарды тұтынуды болдырмау, дене жаттығуларын жасау, ұйықтау кезінде бөлмені қараңғылату ұсынылады.
Сонымен қатар дәрігер сомнолог немесе невропатолог физиотерапияны, фототерапияны (жарықпен емдеу), рефлексотерапияны, психотерапияны тағайындай алады.
Ұйқының бұзылуы (ұйқысыздық) кезінде ұйықтататын, тынышталдыратын дәрілер, ауыр жағдайларда — антидепрессанттар, нейролептиктер тағайындалады.
Патологиялық ұйқышылдық кезінде, керісінше, орталық жүйке жүйесіне (ОЖЖ) ынталандырушы әсер ететін дәрілер тағайындалады.
СИПАП-терапия — тыныс алу жолдарында тұрақты оң қысым жасау әдісі — храп пен апноэ (ұйқы кезінде тыныс алудың тоқтатылуы) кезінде қолданылады.
Барлық препараттарды, тіпті «бейкүнә» болып саналатын валериан сияқты препараттарды да тек дәрігердің тағайындауы бойынша және оның бақылауымен қабылдауға болады.
Қазіргі уақытта сомнологтар 90-нан астам ұйқы бұзылыстарын диагностикалау және емдеумен айналысады. Мұндай аурулар бөлініп көрсетіледі:
