Адамның бауыры — біздің ең үлкен ішкі органымыз және ол белсенді жұмыс істейді: улы заттарды сүзеді, асты қорытуға көмектеседі және қажетті ақуыздарды шығарады.
Бауырдың қалыпты көлемі орташа алғанда — 1545 см (бір жарым литр) — бұл футбол добының көлеміне тең, салмағы — 1600 грамм. Бауыр іш қуысының оң жақ жоғарғы бөлігінде диафрагманың астында, қабырғалардың артында орналасқан, сондықтан дәрігерлер бауырдың орналасуын «оң жақ қабырға асты» деп атайды.
Бауыр екі әртүрлі бөліктен тұрады, оларды үлес деп атайды: сол (кішкентай) және оң (үлкенірек). Бауырдың функцияларын толығырақ қарастырайық.
Біз бір нәрсені жеген кезде, тамақ асқазанға түседі, онда тұз қышқылы оны біртекті массаға айналдырады және ішекке жібереді. Ішек арқылы алға жылжи отырып, тағам қан тамырлары арқылы барлық пайдалы және зиянды заттарын қанға береді. Содан кейін бұл қан бауырға түседі, онда олар гепатоциттер жасушаларының «елегі» арқылы өтеді.
Гепатоциттер — бауыр жасушалары — күрделі заттарды қарапайым заттарға ыдыратады. Зиянды қосылыстар аз қауіпті болады: мысалы, ақуыздарды қорыту кезінде бөлінетін улы аммиак зиянсыз мочевинаға айналады және ол зәр арқылы ағызыл атын болады. Мынандай қадам алкогольде де жұмыс істейді: бауыр ацетальдегиддегидрогеназа деп аталатын фермент арқылы оны ацетатқа айналдырады, ол кейін көмірқышқыл газы мен суға бөлінеді. Егер осы фермент ағызда аз болса — адам алкогольды көтермейді, аз мөлшердегі ішімдіктен де улану байқалады. Көп мөлшерде ацетальдегиддегидрогеназа болса — бұдан да жаман: адам көп ішіп масаймайды, бірақ бауыр және аш қарын жылдам әрі қайтымсыз бұзылады.
Күн сайын бауыр жасушалары шамамен бір литр өт шығарады — ол тағамдағы майды қорыту үшін қажет. Бұл өткір сұйықтық өт жолдары арқылы он екі елі ішекке түседі, онда майларды ыдыратады, бұл организмге қоректік заттарды, соның ішінде дәрумендерді жақсы сіңіруге мүмкіндік береді.
Тамақ ішкеннен кейін бауыр ұйқы безімен бірге қандағы глюкоза (қант) деңгейін реттейді. Қант деңгейі төмендесе, бауыр қанға гликоген (оңай сіңірілетін қант түріне өңделген) шығарады – және адамда энергия артады. Егер қанда глюкоза тым көп болса, бауыр оны ішінара сүзіп, гликоген түрінде сақтау үшін жібереді - «жақсы кезеңдерге дейін».
Бауыр темірді ферритин ақуызы түрінде сақтайды, бұл жаңа эритроциттерді — қызыл қан клеткаларын құру үшін қажет. Ферритиннің жетіспеушілігі ағзаның жалпы жағдайына елеулі әсер етеді, әлсіздік, шаштың түсуі, бас айналу және басқа да қолайсыздықтарды тудырады. Ал эритроциттер ыдырағанда, билирубин түзіледі, бауыр оны да өңдейді.
Бауыр темірден басқа, мыс, кобальт, A, D, B12 дәрумендерін де жинайды.
Бауыр — тек өңдеуші ғана емес, сондай-ақ құрылысшы. Осы органда қанның ұю факторлары қалыптасады, олар қан кетуді тоқтатуға көмектеседі. Бауыр сондай-ақ альбумин ақуызын өндіреді, ол кейбір май қышқылдары, гормондар және басқа заттарды организм бойынша тасымалдайды.
Сонымен қатар, бауыр холестериннің шамамен жартысын шығарады — ол D витаминін, әртүрлі гормондарды, оның ішінде кортизол, альдостерон, жыныстық гормондар — эстрогендер, прогестерон, тестостерон өндіру үшін қажет.
Бауырда иммундық жасушалар - фагоциттер болады, олар бактериялар мен вирустарға, әсіресе ас қорыту жүйесі арқылы түсетіндермен күреседі.
Біздің бауырымыздың бірегей қабілеті бар — регенерация. Көптеген басқа органдардан айырмашылығы, ол қайтадан бөліктеп өсуі мүмкін. Дәл осы себептен тірі донордан бауырдың бөлігін трансплантациялау мүмкін: бауырын берген адамда да, оны алған адамда да ақыр соңында толық бауыр болады.
- - - - - - - - - - - - -
Бауыр проблемалары әлемде барған сайын маңызды мәселеге айналып отыр: цирроз, бауыр майлануы және гепатит сияқты аурулар жыл сайын миллиондаған адамның өмірін қияды.
Бауырдың денсаулығын сақтау үшін дәрігерлерге уақытылы қаралыңыз. Бауыр аурулары бойынша маман дәрігер гепатолог деп аталады.
Біздің сайтта жоғары рейтингке ие және жақсы пікірлер айтылған жетекші гепатологтарға қабылдауға жазылуға болады.
Жазылу сұрақтары бойынша кол-орталыққа +7(707)2255009 немесе WhatsApp арқылы жазыңыз.
