Орталық көру деген не? Оңай тілмен айтқанда, орталық көру — бұл сіздің алдыңызда тікелей қарап тұрғанда көретін нәрсеңіз. Ал перифериялық көру — бұл сіздің алдыңызда тікелей қарап тұрғанда жан-жағыңызда көретін нәрсе.
Көздің тор қабығының ортасында сары дақ немесе макула бар. Егде адамдарда осы сары дақтың дегенерациясы (макулалық дегенерация) дамуы мүмкін және бұл адамның орталық көруіне тікелей әсер етеді.
Бұрын айқын болған суреттер бұлдыр болып көрінуі мүмкін, ал біртіндеп ұлғайып, қара дақтар пайда болуы мүмкін. Түзу сызықтар бүгілген немесе бұрмаланған болып көрінуі мүмкін, ал түстер бұрынғыдан күңгірт немесе ашық болмауы мүмкін.
Оқу, жазу, жүздерді тану және көлік жүргізу қиындай түседі. Жастық макулярлық дегенерация 50 жастан асқан адамдарда жартылай соқырлықтың негізгі себебі болып табылады.
Біздің Telegram арнамызға жазылыңыз https://t.me/TopDocKz.
Жоғары санатты дәрігер, офтальмолог Асель Женгисовна Бекбасова бізге осы ауру туралы толығырақ айтып берді. Доктор Бекбасованың 28 жылдық тәжірибесі бар, ол ересектер мен туғаннан бастап балаларды қабылдайды. Науқастарды тор қабықтың патологиясымен, катарактамен, глаукомамен жүргізеді, көзілдірік және контакті линза тағайындау, қылилықты түзету жұмыстарын жүргізеді.
Жасқа байланысты макулярлы дегенерация немесе ВМД — орталық көру аймағының зақымдануы нәтижесінде орталық көрудің біртіндеп төмендеуімен сипатталатын прогрессивті ауру.
ВМД пайда болуының себептері толық анықталған жоқ. Аурудың басталуына әкелетін бірнеше себеп бар. Осыған байланысты макулодистрофия дамуының қауіп факторлары ретінде мыналар бөліп көрсетіледі:
Макуланың деградациясы толықтай соқырлықты туғызбайды, өйткені бүйірлік көру әдетте сақталады, пациенттердің көпшілігі өздерін жеткілікті деңгейде күтім жасай алады.
Әдетте, аурудың бастапқы кезеңінде пациенттердің орталық және түсті көруі зардап шегеді: алдымен түстердің жарықтығы мен контрасттылығының жоғалуы және сызықтардың бұрмалануы, содан кейін оқу және жазу кезінде қиындықтар туындайды (жеке әріптер мен сөздердің түсіп қалуы), кейінірек көру өткірлігінің жақыннан да, алысқа да төмендегеніне шағымдар пайда болады.
Алғашқы шағымдар пайда болған кезде дереу офтальмологқа бару керек, себебі емдеуді кейінге қалдыру сетчаткада қайтымсыз өзгерістерге алып келеді!!!
АЭМ ауруы баяу және тез өршитін түрлері бар, бұл өмір салты мен тамақтануға байланысты. Сондай-ақ құрғақ және ылғалды түрлерін ажыратады.
Құрғақ түрі жиірек кездеседі, қолайлырақ өтеді және көруді толық жоғалтуға сирек әкеледі. Ылғалды түрі керісінше, сирек кездеседі, құрғақ түрден дамуы мүмкін, бірақ ауыр болжамдық ағымға ие және жедел белсенді араласуды талап етеді. Жеткілікті емдеу болмаған жағдайда ісік орнында тыртық пайда болып, көрудің айтарлықтай төмендеуіне әкелуі мүмкін.
ВМД емдеу қиын мәселе болып қалады. Құрғақ ВМД түрлерін емдеуде және аурудың даму қаупі жоғары болған жағдайда, желіде алмасу процестерін қалыпқа келтіру мақсатында антиоксидантты терапия курстарын жүргізу ұсынылады.
Соңғы уақытта каротиноидтар көз торын қорғауға қабілетті қосылыстар арасында ерекше орын алады. Шамамен 50 каротиноид сары–қызғылт сары жемістерде және қою–жасыл көкөністерде кездеседі. Адам каротиноидтарды синтездей алмайды, сондықтан олардың ағзаға келуі тікелей тамақтанумен байланысты.
Қазіргі уақытта каротиноидтар, қаражидек сығындысы, лютеин, зеаксантин және микроэлементтер бар дәрумен-минералды кешендер тіркелген, олар құрғақ түрдегі ВМД-ға профилактикалық және алмастыру терапиясы үшін арналған.
Барлық осы компоненттер витаминді-минералды кешен құрамында рационалды қатынаста болуы маңызды. Мысалы, лютеиннің минималды мөлшері 2 мг болуы керек, өйткені қауіп тобындағы ВМД профилактикасы үшін күнделікті доза кем дегенде 6,0 мг болуы керек. Сіңу тиімділігін және әрекетін ликопин мен b-каротин арттырады. Антоцианның мөлшері 10 мг-нан жоғары болуы керек. Микроэлементтердің, әсіресе цинк – күніне 10 мг-нан аса, мыс – кем дегенде 1 мг алу маңызды. А, В, С және Е дәрумендері пайдалы рөл атқарады.
Адамдар жеткілікті мөлшерде каротиноидтер қабылдаған кезде, көз торының жасқа байланысты дегенеративті өзгерістерінің даму ықтималдығы 50%-ға төмендейді. Антиоксидантты қорғау компьютерде көп уақыт өткізетін және көздің жас ағуы, көздегі ауырсыну, көру өткірлігінің төмендеуі туралы шағымданатын адамдар үшін маңызды.
Бұған қоса, 400-500 нм толқын ұзындығындағы қарқынды жарық әсері тор қабықты тікелей зақымдап, хрусталиктің бұлдырауына әкелуі мүмкін, бірақ лютеин мен зааксантинді біріктіру бұл жарық сәулесін селективті түрде сіңіретін оптикалық сүзгілер ретінде жұмыс істейді. Бұл егде жастағы адамдарда катаракта пайда болу ықтималдығын азайтады.
Ылғал түрдегі ЖМД жағдайында офтальмолог-дәрігер стационар жағдайында жүргізілетін шыны тәрізді дене ішіне (интравитреальды) инъекциялар тағайындайды және уақтылы басталған емдеудің орталық көруді жоғалтудың алдын алып қана қоймай, кейбір жағдайларда оны жақсартуға да мүмкіндік беретінін есте ұстаған жөн. Инъекциялар санын ОСТ бақылауымен жүргізілетін манипуляцияның тиімділігіне байланысты дәрігер анықтайды. Орташа инъекциялар саны 3-5 инъекцияны құрайды.
Мынаны естен шығармаған жөн: ВМД-ның алдын алу және емдеу үшін алмастыру терапиясы курстық бола алмайды, оны тек үнемі қолдануға болады. Ол 50 жастан асқан адамдарда, ал қауіп факторлары болған жағдайда (темекі шегу, артық салмақ, туа біткен анамнез, катарактаны алып тастау) бұдан да ерте қолданылуы керек.
Amsler тесті макуланың жағдайын тексеруге арналған қарапайым тест, оны үй жағдайында өткізуге болады.
Тест өткізу нұсқаулығы:
Тесттің мүмкін нәтижелері:
Қалыпты нәтиже
Жасқа байланысты макулодистрофия кезінде қара дақты көруге болады
Жасқа байланысты макулодистрофия болғанда сызықтар бұрмалануы мүмкін
Дәрігер, мен көру қабілетімнен айырыламын ба? Бұл сұрақты маған макулодистрофиясы бар науқастар қояды. Мұны болдырмау үшін көз дәрігеріне үнемі тексеруден өтуді қатаң түрде ұсынамын. Көріністің алғашқы бұзылу белгілері пайда болған кезде офтальмологқа дереу жүгіну қажет. Емдеуді неғұрлым ертерек бастасаңыз, ауыр асқынулардан аулақ болу пайызы соғұрлым жоғары болады.
Пікірлерді оқып, сұрақтар қойып, офтальмологтарға өзіңізге ыңғайлы кез келген әдіспен жазылыңыз:
