Ковид жылында қазақстандықтардың «жан емшілеріне» жүгінуі күрт артты. Психологтар мен психотерапевттер пациенттердің екі есе өскенін айтады. Бұл таңқаларлық емес: коронавирус сізді айналып өтсе де (ол өздігінен психикаға терең із қалдырады), сіз айдан айға дейін елеулі күйзеліс көрдіңіз. Жұмыстан айрылу, ақшаның жетіспеушілігі, тұйық кеңістікте ұзақ уақыт болу, белгісіз болашақ, ауыру қорқынышы, жақындарыңыздың өмірі мен денсаулығына алаңдау — бұл мәселелердің бәрін айтып тауыса алмаймыз. Бұған қоса мәңгілік мәселелер де ешқайда кеткен жоқ: ажырасу, жақын адамдарды жоғалту, отбасындағы және жұмыстағы қақтығыстар т.б. Осы барлық қиындықтармен адамға көмек керек, және жақсысы, егер бұл көмек кәсіби маман тарапынан болса.
Біздің пайдаланушыларға өз мәселелеріңізді тез, тиімді және қосымша шығындарсыз шешетін маманды таңдап алуға көмектесу үшін, біз бұл жерде психолог, психотерапевт және психиатрдың айырмашылықтары туралы қысқаша түсініктеме береміз.
Жаңалықтардан хабардар болыңыз. Біздің Telegram арнамызға жазылыңыз https://t.me/TopDocKz.
Психолог — бұл адамның және адамдар тобының психикасы мен психикалық қызметін зерттеумен айналысатын маман, оның ішінде психологиялық көмек пен қолдау көрсету үшін. Психолог өз жұмысында әртүрлі әдістерді қолданады, бірақ олардың барлығы тек психологиялық, дәрі-дәрмексіз. Психолог эмоционалды, тұлғалық және әлеуметтік мәселелерді шешуге көмектеседі, дәрігердің көмегін қажет етпейтін сау адамдарға қолдау көрсетеді. Психологтың жұмысының мәні — адамның проблемаларының себептерін «көзін ашу», оларды шешу алгоритмдерін бірге әзірлеу және сәтті соңғы мақсатқа жету жолында қолдау көрсету.
Психолог дайын рецепттерді бермейді (айтпақшы, бұл кәсіби маманның алаяқтан айырмашылығы, мысалы, «тікелей» айтып беруі мүмкін: «Сізге ажырасу керек!» немесе «Шұғыл түрде гардеробыңызды ауыстырыңыз!»), ол клиентін дұрыс шешімнің маңыздылығын түсінуге жетелейді. Сондықтан психологиялық көмектің сеанстары ауыр болуы мүмкін - өйткені аз адамдар өздерінің қателіктерін мойындауы немесе мықты байланыстарды үзуі оңай.
Өкінішке орай, Қазақстанда психологтарға жүгіну мәдениеті әлі дамымаған. Көптеген адамдар мұны әлсіздік ретінде қабылдайды; олардың «бастарына кіреді» деп қорқады; өз мәселелерінен ұялады; оларды келекелейді деп ойлайды; психологтарға сенбейді. Шындығында, психолог әрқашан өз клиентінің жағында, оның мүдделерін қорғауда. Сеніңіз, әлі университетте жүргенде (айтпақшы, психологтың жоғары білімі болуы керек) ол адам туралы сіз елестетпеген нәрсені біледі.
Егер сізде үнемі нашар көңіл-күй болса, жан ауруын сезсеңіз, абыржулы болсаңыз, күшіңізге сенбейтін болсаңыз, жақындарыңызбен қалай қарым-қатынас жасауды білмесеңіз, қиын шешім қабылдай алмасаңыз, онда сіз, әрине, тұрмыстық психологтар деп аталатын адамдарға — досыңызға/құрбыңызға, жұбайыңызға, ата-анаңызға, көршіңізге/көрші әйеліңізге, мұғалімге немесе жаттықтырушыға және т. б. кеңес алуға баруыңыз мүмкін. Бірақ барлық осы адамдардың сізге бере алатын ең жақсы кеңесі — кәсіби психологқа жүгіну.
Психотерапевт – ең алдымен дәрігер, және жиі — бұрынғы психиатр. Психотерапевт, психолог сияқты, сізге барлық эмоциялық немесе жеке мәселелеріңізбен көмектесе алады, бірақ тек қана емес. Психотерапевтке ауыр бұзылыстармен — невроздармен, паникалық шабуылдармен, ашу шабуылдарымен, алаңдаушылықпен және қазіргі уақытта ең «танымал» — депрессиямен және тәуелділіктермен де жүгінеді. Психотерапевт пен психиатрдың арасында айырмашылық неде? Психотерапевт науқас шындықтан ажырамайтын және кейбір жағдайларды қоспағанда өзін бақылай алатын бұзылыстармен айналысуға құқылы.
Психотерапевт құралдары - бұл психологиялық әсер ету әдістері (әңгімелесу, тестілеу, бақылау, сауалнама және т.б.) және дәрі-дәрмектер. Егер психотерапевт науқастың жағдайы мүмкін психикалық (эмоциялық емес) бұзылуды көрсетеді деп көрсе, ол оны психиатрға жіберуге міндетті. Бұл жерде қайтадан «жергілікті менталитет» мәселесі туындайды. Егер адам психотерапевтке жүгінсе, оған «есал» немесе «әлсіз» деген таңба қоя алады, ал «психиатр» сөзі жалпы қорқынышты естіледі.
ТМД елдерінде психотерапевт ретінде медицина білімі жоқ мамандар да танылады екенін атап өткен жөн. Психоанализ немесе гештальт терапия сияқты белгілі бір психотерапия түрінен көпжылдық қосымша оқуды өткен негізгі психологиялық білімі бар психологтар осындай мамандарға жатады. Олар терең психологиялық әдістерді меңгерген және тұлғаның психологиялық коррекциясын жүргізеді. Бірақ дәрі-дәрмек жазуға құқықтары жоқ. Мұндай мамандардың анкеталарында әдетте «Психолог, Психотерапевт» бірге көрсетіледі.
Маман таңдағанда жоғары білімнің болуын, оның медицина немесе психология саласында екенін, сондай-ақ психология саласында қосымша білімнің бар-жоғын және оның қаншалықты ұзақ болғанын ескерген жөн. Тәжірибе сағаттарының саны өте маңызды.
Психиатр – психикалық бұзылуларды зерттеумен, диагностикалаумен, алдын алумен және емдеумен айналысатын дәрігер. Психикалық бұзылу — психикалық денсаулықтың бұзылуы. Ал психикалық денсаулық — бұл «адамның өзінің әлеуетін іске асыра алатын, қалыпты өмірлік күйзелістерді жеңе алатын, өнімді жұмыс істей алатын, сондай-ақ өз қоғамының өміріне үлес қоса алатын» (ДДҰ анықтамасы) аманшылық күйі. Шын мәнінде, психиатрлар кейде немесе үнемі шындықпен байланысын жоғалтатын және өзіне немесе айналасындағыларға зиян келтіре алатын науқастармен айналысады.
Психикалық бұзылыстар депрессияны, биполярлық аффективті бұзылысты, шизофренияны және басқа психоз түрлерін, деменцияны, ақыл-ойдың артта қалуын және аутизмді қоса алғанда даму бұзылыстарын қамтиды.
Пациенттерге көмектесу үшін психиатрлар негізінен антипсихотикалық препараттарды, яғни арнайы дәрі-дәрмектерді қолданады. Психикалық бұзылыстары бар науқастардың айтарлықтай бөлігін білікті психиатриялық көмек азаптан құтқара алады. Дұрыс емделіп, әлеуметтік қолдау көрсетілсе, науқастар өнімді өмір сүріп, қоғамға интеграциялана алады, деп ВОЗ сарапшылары мәлімдейді.
Өте маңызды нәрсе түсіну: адамның психикалық немесе психологиялық проблемалары үшін кінәлі емес, сол сияқты ол тұмау немесе аяғын сындырғаны үшін кінәлі емес. Иә, кейбіреулердің сүйектері күшті, ол бір орында тек көгеріп кетеді. Бірақ бұл оның жетістігі емес – ол солай дүниеге келген. Егер сіздің көршіңіз екі ажырасудан кейін психолог немесе психотерапевт қажет етпесе, бұл сіздің де ауырсынуға шыдайтыныңызды және қасіретке өмір сүру керектігін білдірмейді. Сіз «тек әлсіздер ауруханаға барады» деп, гипстіз сынған аяқпен жүрмейсіз ғой? Психологиялық көмек те солай. Қария әкеңізбен немесе жасөспірім қызыңызбен ұрсысуды тоқтату, жұмысты ауыстыруға немесе қоныс аударуға шешім қабылдау, ерлі-зайыптылармен қарым-қатынасты реттеу, жоғалтуды еңсеру – бұл сіздің маңайындағылардың қалай қарайтынына қарағанда әлдеқайда құнды.
Пікірлерді оқыңыз, сұрақтар қойыңыз, психологтарға, психотерапевттерге және психиатрларға кез келген ыңғайлы тәсілмен қабылдауға жазылыңыз:
Сізге қызықты болуы мүмкін:
Апатия, мазасыздық, әлсіздік, жадының бұзылуы: постковидті синдроммен қалай күресуге болады?
