Өт-тас ауруы (ӨТА) бүгінгі күні өте кең таралған ауру. Медициналық зерттеулер көрсеткендей, тас шамадан тыс салмағы бар, аққұба, 40 жастан асқан және балалы әйелдерде жиі кездеседі. Бірақ ерлер де осы ауруға бейім, әсіресе тамақтануына және салмағына мән бермейтіндер.
Елімізде тастардың (конкременттердің) пайда болуына ауыр тағамға деген сүйіспеншілік және дене шынықтыруға деген ұнатпаушылық ықпал етеді.
Жаңалықтардан хабардар болыңыз. Біздің Telegram арнамызға жазылыңыз https://t.me/TopDocKz.
75% жағдайларда диагноз — өт тастары ауруы — оң жақ қабырғасының астындағы ауырсыну шабуылынан кейін қойылады. Адамдар өз өт қабында жылдар бойы тұтас бір пакет тас ұстап, оны білмей жүруі мүмкін. Немесе басқа белгілерді (артқан газдалу, кекіру, нәжіс бұзылуы) артық тамақтану немесе «улану» деп есептеуі мүмкін. Бірақ тас өт жолына түсіп, оны бітегенде, өте ауыр болады. Және сол кезде өт қабын алып тастау мәселесі көтеріледі. Бірақ бұл істеу керек пе, әсіресе егер тас үлкен емес болса?
«Бұл сұрақты көптеген науқастар қояды, өйткені көпшілігі бірден радикалды шараларға барғысы келмейді, - деп түсіндіреді Ресей Мемлекеттік медициналық университетінің госпитальдік хирургия кафедрасының меңгерушісі профессор Сергей Шаповальянц. - Олар майда өт тастары ешқандай қауіп төндірмейді және оларды жай бақылауға болады деп ойлайды. Кейде осындай тактика расында қолданылатыны бар. Бірақ оның өте қауіпті екенін мойындауымыз қажет. Өйткені майда тастар да күрделі асқынулар тудыруы мүмкін. Үлкен құрылымдар ойық жараларға, өт қабының жарылуына әкелсе, майда тастар өзіндік қулық салдарынан қауіпті. Олар өт жолына еніп, миграция жасай алады. Осылайша олар он екі елі ішекке бекіген жерге дейін барады және сол жерде тұрып қалады. Сонымен қатар, өткір панкреатиттің ауыр ұстамасы жылдам дамуы мүмкін. Бұл жағдайда ойлануға уақыт жоқ - дәрігердің жедел көмегі қажет. Барлық науқастар білгені жөн, егер өт қабында тас пайда болса, ол ешқашан толық еріп кетпейді. Ең кішкентай тастардың болуы өт қабының жұмысының бұзылғанын, өттің тұнбаға түсетінін көрсетеді. Егер бұл тенденция пайда болса, ол дами береді».
Соған қарамастан, дәрігерлер ота жасамай (операциясыз) консервативтік емдеу әдістерін ұсынады. Мысалы, тастарды «ерітуге» арналған препараттарды қолдану. Бұл ерекше қышқылдар шынымен де тастардың көлемін азайтуға қабілетті, бірақ мұндай емдеу бірнеше ай емес, жылдарға созылуы мүмкін, себебі конкременттің «еріту» жылдамдығы айына 1 мм-ден аспайды. Сонымен қатар, диетаны ұстану және нәжістің жиілеуі сияқты жанама әсерлерге төзім білдіру қажет болады.
Екінші әдіс — қазіргі кезде сирек қолданылатын ультрадыбыстық тас ұсақтау әдісі. Мәселе мынада, литотрипсия кезінде тастың тегіс беті көп ұсақ, бірақ өткір сынықтарға айналады. Өт жолдарынан өтіп, олар түтіктерге зақым келтіруі мүмкін және жағдайды нашарлатуы мүмкін.
Дәрігерлер тастарды лазермен кетіруге тырысты, бірақ бұл әдіс те қауіпсіз емес — тастармен қатар өт қуысының шырышты қабаты күйіп кетеді.
Тағы бір тәсіл - тасты көпіршіксіз жою. Бұл манипуляция да сирек қолданылады, өйткені одан кейін өт қабы жақсырақ жұмыс істемейді және тастар қайтадан пайда болады. Осындай жағдай көпіршікке еріткіш қышқылдарды енгізгеннен кейін болады.
Осылайша, біз қайтадан өт қабын алу операциясына (холецистэктомия) ораламыз. Оның артықшылықтары мен тәуекелдері қандай?
Біріншісінен бастайық. Көпіршік жоқ - тастар жоқ. Демек, ауырсыну жоқ, диетаны кеңейтуге болады, қабылданған дәрілерді тоқтату керек. Холецистэктомия жағдайлардың 90 және одан да көп процентінде лапароскопия әдісімен орындалады, яғни үлкен кескінсіз. 1-2 см болатын төрт тесік тез арада жазылады. Жоспарлы ағым кезінде науқас операциядан бір-екі сағат өткен соң реанимациядан ауыстырылып, келесі күні үйге шығарылуы мүмкін.
Неге операцияны орындау керек, шеткі жағдайды күтпей? Жоспарланған араласудың төтенше араласуға қарағанда айқын артықшылықтарынан басқа, үнемі қабынған өт қабы ішекке «жабысып қалу» қасиетіне ие екенін есте ұстауымыз керек, сонда операция әлдеқайда жарақаттық болады. Сонымен қатар, қуысты (лапароскопиялық емес) операция кезінде кесу өте үлкен - іс жүзінде омыртқа бағанынан кіндіке дейін жасалады.
Пациенттің жасын есте ұстаған жөн. Адамның жасы ұлғайған сайын, оның операцияға қарсы көрсетілімдері көбейіп, араласуды қажет ететін, ал дәрігерлер наркоз беруге батылы бармайтын жағдай туындауы мүмкін. Мұндай жағдайға жеткізбей, анализдер мен зерттеулерге негізделген дәрігерлердің ұсыныстарын ұстанған жөн.
Әсіресе медицина ғалымдарының пікірінше, өт қабы біздің ата-бабаларымызға өте қажет болған, өйткені олар күнде тамақ ішпей, аңды аулап алғанда көп мөлшерде тамақтанатын. Сол кезде «қоймадан» өттің көп мөлшерде шығарылуы қажет болды. Бүгінгі күні біз өт қабынсыз өмір сүре аламыз, өйткені біз тұрақты және аз мөлшерде тамақтанамыз.
Енді өт қабын алып тастаудың тәуекелдеріне тоқталайық. Бұл ең алдымен барлық операцияларда кездесетін қабыну процесстерінің, тромбоздың, қан кетудің және т.б. тәуекелдері. Операциядан кейінгі алғашқы уақытта нәжістің жиілеуі, тамақ қабылдағанда жағымсыз сезімдер болуы мүмкін және т.б. Сирек жағдайларда өт қабын алып тастағанға дейінгі ауырсыну мен белгілер операциядан кейін де қалады – фантомдық секілді.
Қалай болғанда да операция жасау туралы шешімді дәрігерлер қабылдауы керек: гастроэнтеролог, хирург, анестезиолог. Олардан көмек алуды ертерек шешсеңіз, соғұрлым жақсырақ.
