Өкінішке орай, дәл "еркек" және "әйел" онкологиясы түрлері жиі кездеседі.
Қалалық онкологиялық диспансердің мәліметі бойынша Алматыда ерлердің репродуктивтік жүйесінің қатерлі ісіктері арасында қуық асты безінің рагы бірінші орында тұр. Жылына Алматыда 50 жастан асқан ерлер арасында шамамен 500 онкоурологиялық ауру тіркеледі, олардың 32% - қуық асты безінің рагы (ҚАБР).
«Өкінішке орай, пациенттер кеш медициналық көмекке жүгінетінін атап өтуіміз керек, дегенмен бүгінгі күні біздің медицина бұл ауруды уақытылы диагностикалауға дайын. Біздің қайталап қаралған науқастардың 75% -ы бұл аурудың бұған дейінгі сатыларына жеткен. Еркектерде 50 жастан кіші простата обырының диагноз қою жағдайларының жиілеуі де алаңдайды. Әдетте, бұл жағдайда ауру прогресс жасауда», - дейді алматылық онкоуролог Сергей Барсов.
Қорытынды: 50 жастан асқан ерлер үшін ҚПЖ бойынша тексеруден өту міндетті болуы керек, «ас ішуге бару сияқты».
Ер адамдар Қазақстанда акциялар мен ашық есік күндері кезінде тегін профилактикалық тексеруден өту мүмкіндігіне ие. 50, 54, 58, 62 және 66 жастағы ер адамдар үшін БАҰК-қа скрининг мемлекеттік тегін медициналық көмек аясында енгізілген. Онколог маман дерлік әрбір емханада бар, сондай-ақ учаскелік терапевт те ең аз күдік болған жағдайда ер адамды онкодиспансерге жіберуді ұмытпайды. Ең бастысы - пациенттің өзі дәрігерге баруы.
Қатерлі ісікке шалдыққан адамның белгілері простата аденомасындағымен бірдей: жиі кіші дәретке бару және кіші дәретке баруда қиындықтар, қуықты толық босатпау сезімі, аралықта ауырсыну.
Жаңалықтардан хабардар болыңыз. Біздің Telegram арнамызға жазылыңыз https://t.me/TopDocKz.
Простатиттiң төрт сатысы бар. Бiрiншi сатыда iсiк микроскопиялық формада болып, оны анықтау үлкен сәттiлiкке байланысты. Егер iсiк өскен, бірақ простата безінен аспаған болса, бұл екiншi саты болып табылады. Үшінші сатыда жақын орналасқан тіндер мен кіші жамбас мүшелері тартылған. Қашықтағы органдар мен тіндерге метастаздардың болуы төртiншi сатының белгісі.
Бұл түрдегі онкологияның қауіптілігі - ісік ешқандай симптомдар бермей, ұзақ уақыт бойы дамуы мүмкін. Енді салыстырыңыз: егер простата обырының бірінші-екінші сатысында бес жылдық өмір сүру мүмкіндігі дерлік жүз пайыз болса, үшінші сатыда ісіктің анықталу жағдайында өмір сүру ұзақтығы екі есеге азаяды. Төртінші сатыны бірден анықталған науқастардың тек үштен бірі ғана тағы бес жыл өмір сүреді. Төртінші сатыда емделмеген жағдайда, өмір сүру ұзақтығы жылдармен емес, айлармен өлшенеді.
Емдеудің әдістері аурудың кезеңіне байланысты. Екінші сатысында науқастарға әдетте простата безінің ішінара немесе толығымен алынуы тағайындалады. Үшінші сатысын емдеу үшін гамма-сәулелену және гормондар қолданылады.
Төртінші кезеңдегі науқастарға химио- және гормонотерапияның жұмсақ дозаларымен өмірін ұзартуға тырысады.
Енді, өкінішке орай, қатерлі онкологиялық аурудан сақтандырылмаған әдемі жынысқа назар аударамыз. Әлемде жатыр мойны обыры (ЖМО) әйелдер арасындағы қатерлі ісіктен болатын өлім-жітімнің себептері арасында 3-ші орында тұр. Әлем бойынша жыл сайын 470 мың жаңа ЖМО жағдайлары тіркеліп, 233 мың өлімге әкеледі. Жатыр мойны обырына байланысты өлімдердің 80%-дан астамы дамушы және кедей елдерде тіркеледі. Қазақстанда жыл сайын 1400-ден астам әйел жатыр мойны обырына шалдығады және күн сайын (!) екі әйел қайтыс болады.
Сонымен қатар, жатыр мойнының қатерлі ісігі - себебі дәл анықталған жалғыз онкологиялық аурулардың бірі деуге болады. Бұл адам папилломавирусы, дәлірек айтсақ, оның екі штаммы - №16 және №18.
Простата рагындағы сияқты, аурудың ерте кезеңінде симптомдар болмайды немесе белгісіз қолайсыздық түрінде көрінеді. Тек кеш кезеңдерде ғана қынаптан қан кету, етеккірдің сипаты мен ұзақтығының өзгеруі, іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну пайда болуы мүмкін. Бірақ бұл кезеңдерде емдеу тиімділігі төмен.
Жатыр мойнының қатерлі ісігін ерте кезеңдерде анықтау, простата қатерлі ісігіне қарағанда әлдеқайда жеңіл. Онкомаркерлер бойынша жағынды анализі бұрыннан қолданылып келеді. Қазақстанда бұл анализ 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60 жастағы әйелдерге скрининг аясында тегін жүргізіледі.
Соңғы уақытта медиктер адамның папиллома вирусына (АПВ) қарсы вакцинация арқылы аурулардың санын айтарлықтай азайтуға болатынын мәлімдеді, ол тек жатыр мойны қатерлі ісігін ғана емес, сонымен қатар кейбір басқа түрлерін (мысалы, тік ішек, қынап, жыныс мүшесінің қатерлі ісігі) тудыратынын атап өтті.
Мәселе мынада: адамның басым бөлігі жыныстық өмір бастағаннан кейін осы вируспен жұғады, бірақ барлық жерде емес. Табиғи түрде ВПЧ әкелетін ракпен күресуге болады деген идея пайда болды. Егер қыздарды сексуалды «байланысқа» түскенге дейін (11-12 жаста) ВПЧ-қа қарсы вакцинация жасаса, бұл оларды қауіпті аурудан қорғауға мүмкіндік береді.
Адам папилломавирусына қарсы вакцинаны жасау жұмыстары 1980-жылдардың ортасында бірнеше университеттерде басталып, тек 2006 жылы АҚШ-тың Азық-түлік және дәрі-дәрмек қауіпсіздігі басқармасы «Мерк&Ко» компаниясы шығаратын «Гардасил» сауда атауымен алғашқы профилактикалық вакцинаны қолдануға рұқсат берді.
2007 жылдың бірінші жартысында вакцина 80 елде мақұлданды.
Қазіргі уақытта ВПЧ қарсы алдын алу вакцинасы екі маркамен сатылады: «Гардасил» және «Церварикс». Екі түрлі вакцина да жатыр мойны рағы және жыныс ағзаларының басқа да түрлерінің рағын тудыруы мүмкін ВПЧ екі түріне қарсы қорғайды (жалпы 70-тен астам түрі бар); «Гардасил» сондай-ақ жыныс кондиломаларын тудыратын ВПЧ-ның басқа екі түрінің инфекциясын алдын алады.
«Гардасил» вакцинасын үш доза вакцина түрінде қолданады және АҚШ ауруларын бақылау орталығының хабарлауынша, 2010 жылдың қыркүйек айының соңында Америка Құрама Штаттарында 32 миллион доза қолданылған, яғни 10,6 миллион әйел вакцинацияланған. Вакцинациядан кейінгі жанама әсерлер туралы хабарлау жүйесіне 17160 хабарлама келіп түсті, оның ішінде тек 8%-ы ауыр жағдайлар (өлім, мүгедектік, өмірге қауіпті аурулар және госпитализациялар) болды.
Осылайша, АҚШ-та HPV-ға қарсы вакцинация белсенді дамып келеді. Кез келген әйел төрт түрлі вируспен жұқтырмағанын есепке ала отырып және HPV негізінен жыныстық жолмен берілетінін ескере отырып, АҚШ ауруларды бақылау орталығы 26 жасқа дейінгі әйелдерге вакцинация жасауды ұсынған, ал қазір 45 жылға дейін деп ескертуде. Сонымен қатар, HPV-ға байланысты жыныстық кондиломалар мен қатерлі ісік алдындағы жағдайлардың қаупін азайту үшін еркектерге «Гардасил» ұсынуды бастады.
Алайда вакцинацияға қарсы адамдардың саны оны қолдаушылардың санымен бірге өсуде. Біріншіден, екпе салуға қарсы шығатындар оның әрекет ету мерзімінің қысқалығын - «бірінші инъекциядан кейін төрт жарым жыл кем емес» және оның жоғары құнын көрсетеді.
Екіншіден, көптеген адамдар вакцинацияның таралуы — бұл оларды шығаратын фармацевтикалық компаниялардың ісі екенін, ал шын мәнінде олардан келетін зиян пайдасынан көп екенін айтады. Интернет форумдарында осылай жазады.
«АҚШ-та «Гардасил» бойынша сот ісі болды, себебі көптеген ауыр жанама әсерлер тіркелген: 27 өлім жағдайы, 45 өздігінен түсік тастау, 40 Гийен-Барре синдромы, көптеген адамдарда вакцинадан кейін бүкіл денеде кондиломдар пайда болды».
«Зерттеулер тиімділікті анықтады, бұл вакцинаны алған кейбір адамдарда, Гардасил типтері пайдаланылған ВПЧ түрлерінің тасымалдаушылары болып табылатын адамдарда, аурудың 44,6% жоғары ықтималдығымен пайда болуы мүмкін екенін анықтады, - форум қатысушысы ғылыми жұмысты келтіріп отыр. - Басқаша айтқанда, вакцина жас әйелге, ол ВПЧ «зиянсыз» күйде тасушы болып табылған жағдайда енгізілгенде, инфекцияны «белсендіру» және тікелей алдын ала қатерлі өзгерістердің пайда болуына әкелуі мүмкін екенін анықтады».
Қазақстанда 11-12 жастағы қыздарға ЖПВ-ға қарсы вакцинация 2013 жылдан бастап жүргізіледі. Бұл вакцинаны ата-аналар әртүрлі көзқараспен қарсы алғандықтан, вакцинацияға келісім сұралады. Вакцинаның жанама әсерлері Денсаулық сақтау министрлігін вакцинация процесін тоқтатуға мәжбүр етті.
HPV вакцинациясына көзқарасқа қарамастан, 25 жастан асқан барлық әйелдерге онкомаркерлер тестімен бірге гинекологқа үнемі тексеріліп тұру ұсынылады. Жақын туыстары арасында ЖМІ жағдайлары бар әйелдер адам папиллома вирусына талдау тапсырып, теріс нәтиже болған жағдайда вакцинациядан өтуге болады.
