Бауыр циррозы – бұл созылмалы ауру, бауыр клеткаларының өлуімен, тыртық тінмен ауыстырылуымен және аномалды тамырлардың қалыптасуымен сипатталады. Цирроз бауырдың және басқа жақын орналасқан асқорыту ағзаларының (өт қабы, өт жолдары, ұйқы безі) әртүрлі созылмалы ауруларының аяғы болады. Бұл диагноз, ағза клеткаларындағы (гепатоциттердегі) патологиялық өзгерістер қайтымсыз болған кезде қойылады. Цирроздың әртүрлі түрлері бар, оның ішінде алкогольді, билиарлы, вирусты, дәрілік және т.б.
СЕБЕПТЕРІ
Бауыр циррозының дамуының негізгі факторы - бауыр жасушаларының кез келген сыртқы немесе ішкі зақымдаушы фактордың әсерінен бұзылуы.
- Вирустық цирроз бауырдың В, С, D, G гепатит вирустарымен зақымдануынан туындайды. Бауыр үшін ең қауіптісі С гепатиті, өйткені бұл 97% жағдайда бауыр циррозының дамуына әкеледі;
- Алкогольдік цирроз этанол мен оның метаболиті ацетальдегидтің ұзақ уақыт бойы бауырға әсер етуінен туындайды;
- Алғашқы және екінші реттік өт жолдарындағы цирроз бауырдағы кіші өт жолдарындағы қабыну процестерінің салдарынан туындайды, бұл олардың бұзылуына әкеледі. Сондай-ақ, жұқпалы аурулар, саркоидоз, семіздік, аштық, А витаминінің гипервитаминозы және т.б. цирроздың пайда болу себептері ретінде қызмет етуі мүмкін;
- Дәрілік цирроз бауырдың гепатоуытты препараттарды (тетрациклиндік антибиотиктер, эстрогендер, антипсихотикалық препараттар, қарсы саңырауқұлақ, қарсы туберкулез, цитостатиктер, стероидті емес қабынуға қарсы препараттар) ұзақ уақыт қабылдауынан туындайды.
Статистика көрсеткендей, бауыр циррозы жағдайларының 50%-ында аурудың бірнеше себептері болуы мүмкін. Бірақ созылмалы алкоголизм жұқпалы аурудың катализаторы болып табылады.
БЕЛГІЛЕРІ
Бауыр циррозының симптомдары аурудың даму сатысына және цирроз түріне байланысты. Дегенмен, жалпы симптомдар бар: әлсіздік, еңбекқабілеттіліктің төмендеуі, іште жағымсыз сезімдер, асқазанның бұзылуы, дене температурасының көтерілуі, буындардағы ауырсынулар, сондай-ақ, метеоризм, іштің жоғары жартысында ауырсыну және ауырлық сезімі, салмақ жоғалту, созылмалы шаршау.
Ауру сатысына байланысты келесілер де байкалуы мүмкін: терінің қышуы, сарғаю, зәрдің күңгірттенуі, нәжістің түссізденуі, төменгі аяқтардың ісінуі, мұрыннан қан кету, қызыл иектің қан кетуі, тамырлардың жұлдызшалары, жыныстық құмарлықтың төмендеуі, қысымсыз жоғалып кететін алақанның тұрақты қызаруы, маңдай және қолтық аймағындағы шаштың түсуі, құрсақ қабырғасының веналарының көгеруі, қабақтың кернеулігі, көздің алмасынан жоғарғы қабақтың артта қалуы.
Алкогольдік бауыр циррозымен науқастар үшін, жоғарыда аталғандарды қоспағанда, ең тән белгілер: құлақ маңындағы сілекей бездерінің ұлғаюы, біртіндеп саусақтарды бүгілмейтін және жазбайтын қабілетін жоғалту, саусақтардың «барабан таяқшалары» түрінде деформациялануы, тырнақ пластиналарының ақ түсті болуы.
ДИАГНОСТИКА
Зертханалық диагностика
- Жалпы қан анализі;
- Қанның биохимиялық анализі;
- Зәрдің жалпы анализі;
- Вирустық гепатит маркерлеріне қан анализі;
- Коагулограмма.
Аспаптық диагностика
- Бауыр ультрадыбысы;
- Компьютерлік томография (КТ);
- Магниттік-резонанстық томография (МРТ);
- Бауыр мен көкбауырдың ангиографиясы;
- Спленомонометрия, гепатомонометрия және портомонометрия (көкбауыр, бауыр және қақпа венасындағы тамырлардағы қысымды өлшеу);
- Фиброэзофагогастродуоденоскопия (ФЭГДС) жайылмалы-ішек қан кету кезінде;
- Эластография (бауыр фиброз дәрежесін бағалау);
- Биопсия.
ЕМДЕУ
Өкінішке орай, бұл ауру қайтымсыз болып табылады, бірақ ерте кезеңдерінде диагноз қойылғанда жасушалардың одан әрі өлуін баяулату мүмкін. Сәтті емдеудің кепілі - тағайындалған режимді сақтау, алкоголь мен темекіден бас тарту.
Циррозды емдеу кешенді және келесі шараларды қамтуы мүмкін:
- Арнайы диета;
- Вирусқа қарсы препараттар;
- Гормональді препараттар (аутоиммундық ауруларда);
- Бауыр жасушаларына қолайлы әсер ететін дәрілер;
- Кейбір жағдайларда хирургиялық емдеу қажет болады.
- Өте ауыр жағдайларда бауыр трансплантациясы қажет.
АСҚЫНУЛАР
- Асцит (қарын қуысында сұйықтық жиналу);
- Қарын қабырғасының жарығы;
- Асқазан мен өңештің варикоздық веналарынан қан кету (бауыр циррозымен ауыратын науқастардың өлімінің негізгі себебі болып табылады);
- Бүйрек жеткіліксіздігі;
- Бактериялық перитонит және сепсис;
- Гиперспленизм (көкбауырдың үлкеюі, қан жасушаларының артық бұзылуымен бірге жүреді);
- Бауыр қатерлі ісігі.
АЛДЫН АЛУ
- Жедел вирустық гепатитпен жұқтырудың алдын алу;
- Алкогольден бас тарту;
- Гепатотоксикалық препараттардан қорғау.
