Пиелонефрит – бүйректің қабынуы, ол бүйрек түбі (пиелит), бүйрек түтікшелері және бүйрек паренхимасын (нефрит) зақымдайды.
Үш жасқа дейінгі қыз балалар, 18-35 жас аралығындағы әйелдер және 70 жастан асқан ер адамдар пиелонефритпен жиі ауырады. 60-70 жас аралығындағы әйелдер мен ер адамдар бүйрек қабынуымен бірдей дәрежеде зардап шегеді.
Пиелонефриттің жедел және созылмалы түрлерін, бастапқы және екіншілік түрлерін ажыратады. Бір бүйрек зақымдалса, біржақты пиелонефрит деп аталады, екі бүйректе болса - екіжақты пиелонефрит.
Бастапқы пиелонефритті инфекция фокусынан бүйрекке еніп жатқан бактериялар тудырады, қайталанған пиелонефрит зәр шығару жүйесінің басқа ауруларының салдары (мысалы, бүйрек тастары, простата аденомасы) болып табылады.
Нефролог дәрігерлер жүктіліктің екінші жартысында бүйрекке жүктеменің артуынан пайда болатын жүкті әйелдердің пиелонефритін жеке ажыратады.
Созылмалы пиелонефриттің әрбір өршуі бүйрек тініндегі жаңа учаскелердің қабыну процесіне қатысуына әкеледі, олар өліп, тыртықтар түзіледі. Нәтижесінде, қалыпты жұмыс істейтін бүйрек тінінің көлемі азаяды, бұл сатып алынған созылмалы бүйрек жеткіліксіздігінің дамуына және, соның салдарынан, гемодиализ (жасанды бүйрек) немесе бүйректі трансплантациялау қажеттілігіне әкелуі мүмкін.
Диагноз «пиелонефрит» дәрігер-нефролог немесе уролог жалпы зәр талдау, Нечипоренко бойынша зәр талдау, зәрдің бактериологиялық себу, сондай-ақ жалпы және биохимиялық қан талдаулар негізінде қояды. Белсенді түрде бүйректің УДЗ, экскреторлық урография (контрасты рентген), КТ және МРТ бүйрек қолданылады.
Бұл ең кең таралған симптомдардан басқа, науқастар көбінесе көздің астында «қаптар», жиі ауырсынуды немесе ауырсынусыз зәр шығару, зәр шығарудың соңында қан, сынғыштық, бас ауруы, тәбеттің төмендеуі, жүрек айну, құсу байқалады. Балаларда ауырсыну бел аймағында емес, іште болуы мүмкін. Қарт адамдарда симптомдар әдетте нашар көрінеді.
Созылмалы пиелонефриттің дамуы дерлік симптомдарсыз өтуі мүмкін немесе шаршау, жеңіл ызылдау, бел аймағындағы ауырсыну, терлеу сияқты белгілер беруі мүмкін екенін ерекше атап өткен жөн. Науқас бұл симптомдарды бүйрекпен байланыстырмайды, ал бұл кезде олардың қалпына келмейтін бұзылуы жүреді. Көп жағдайда пиелонефрит тек артериялық қысымның жоғарылауына шағымдар пайда болған кезде ғана анықталады.
Пиелонефриттің ықтималдығын көрсететін симптомдар пайда болған кезде дереу дәрігерге қаралу қажет. Белді қыздыру немесе майлар, гельдер қолдану жағдайды нашарлатуы мүмкін. Ешқашан антибиотиктерді немесе басқа бактерияға қарсы препараттарды өз бетінше қабылдауға болмайды, өзін-өзі емдеу симптомдарды басып, қабынудың созылмалы болуына ықпал етуі мүмкін.
Қатты ауырсынулар мен өте жоғары температура кезінде шұғыл жедел жәрдем шақыру немесе науқасты медициналық мекемеге өз бетіңізше жеткізу қажет. Жедел пиелонефрит әдетте аурухана жағдайында емделеді.
Қоздырғышқа, антибиотиктерге сезімталдыққа және басқа да көрсеткіштерге байланысты нефролог немесе уролог дәрігерлер дәрілік препараттардың курсын, улануды жою үшін көктамыр арқылы енгізуді, несеп айдағыш заттарды, витаминдерді және т.б. тағайындайды. Ерекше ауыр жағдайларда хирургиялық араласу қажет болуы мүмкін.
Рецидивтердің алдын алу мақсатында физиотерапия, шөптен жасалған жинақтар, санаторий-курорттық емдеу қолданылады.
Пиелонефритті емдеуде диета (7-нөмірлі мәзір) өте маңызды: тәулігіне тұтынылатын сұйықтықты 2 литрге дейін ұлғайту, қуырылған, пісірілген, майлы, ащы және тұзды тағамдардан бас тарту. Тұзды күніне бес грамм немесе одан аз мөлшерде шектеу.
Пиелонефрит қауіпті асқынуларымен, оның ішінде:
Пиелонефриттің алдын алу бірінші кезекте ағзадағы инфекция ошақтарын (ангина, гайморит, кариес және т.б.) уақтылы емдеуде, сондай-ақ несеп-жыныс жүйесінің туа біткен немесе жүре пайда болған патологияларын (бүйректің түсуі, простата аденомасы) бақылауда болады.
Су жеткілікті мөлшерде ішу, салқындаудан сақтану, ауа райына сай іш киім, киім және аяқ киім кию ұсынылады.
Көп жағдайларда пиелонефрит ішек тобының бактерияларымен: клебсиелламен, көк іріңді таяқшамен, ішек таяқшасымен, сирек жағдайда – стафилококктармен және стрептококктармен шақырылады. Қабынудың дамуына құмның және тастардың бүйректе болуы, несеп шығару жолдарының ісіктері, қуық асты безінің аденомасы, дистопия (бүйректің қалыптан тыс орналасуы), бүйректің қозғалғыштығының жоғарылауы, қант диабеті ықпал етеді.
