Инсульт

Инсульт - мидың қан айналымының жедел бұзылуы. Ескірген атауы — апоплексиялық соққы.

Инсультті диагностикалау және емдеумен неврологтар (невропатологтар) айналысады.

Невролог Мустафина Гульшат Мухамеджановна орталық және перифериялық жүйке жүйесінің ауруларын диагностикалау және емдеу жұмыстарымен айналысады. Жоғары санатты дәрігер, медицина ғылымдарының кандидаты, еңбек өтілі 39 жыл. Мустафина дәрігеріне WhatsApp немесе +7 (707) 22 55 009 телефоны арқылы жазылыңыз.

Инсульттың екі түрі бар:

• ишемический
• геморрагический.

Ишемиялық инсульт кезінде тромб (қан ұйығы) мидағы қантамырды бітейді. Ишемиялық инсульттардың 80% құрайды. Геморрагиялық инсульт кезінде қантамыр жарылады және қан тарап кетеді.

Екі жағдайда да зақымданған ми аймағындағы жасушалар оттегі мен оларға қажетті қоректік заттарды жеткілікті мөлшерде алуды тоқтатады және өле бастайды. Инсульт механизмісі инфарктпен бірдей, сондықтан оны кейде «миокард инфаркті» деп атайды.

Инсульттің алдын алатын белгілердің бірі - миға қанның уақытша (транзиторлық) жеткіліксіздігінен болатын бұзылысы, оны қарапайым адамдар «микроинсульт» дейді. Бұл ұсақ тамырлардың немесе тамырлардың шағын топтарының зақымдалуы. Микроинсульт қысқа уақытқа созылады (бірнеше минуттан бірнеше сағатқа дейін), зақымдалған ми учаскелері өздігінен бірнеше апта ішінде қалпына келеді.

Миға қатысты тамырлы аурулар жүректің ишемиялық ауруынан кейін қанайналым жүйесінің ауруларынан болатын өлім-жітім құрылымында екінші орын алады.

Диагностика

Егер симптомдар инсульт туралы айтатын болса, невролог дəрігері үшін ең ақпаратты диагностикалық әдістер — МРТ жəне КТ. Томография бұзылыстың пайда болу уақытын, оның көлемін, оған қатысты патологияларды жəне т.б. бағалауға көмектеседі.

Люмбальды пункция, УЗДГ, ангиография, қан талдау да қолданылады.

Симптомы

Инсульт жиі түнде немесе таңертең болады.

Инсульттың сипаттамалы белгілері:

• кенет әртүрлілі негіздегі бас ауруы
• жүрек айну, құсу
• күтпеген әлсіздік
• сөйлеу қиындығы немесе бұзылуы;
• беттің, қолдың немесе аяғының бұлшық еттерінің сезімталдығының немесе салдануының төмендеуі, әдетте дененің бір жағында;
• бір немесе екі көздің көруінің кенеттен төмендеуі;
• жүріс-тұрыстың күтпеген бұзылуы,
• бас айналу, тепе-теңдік немесе координацияның жоғалуы; жүру кезінде шыдамсыздық;

Алғашқы көмек

Науқасқа медициналық көмек көрсету жылдамдығы оның миының зақымдану ауырлығына байланысты, сондықтан науқас үшін айналасындағылардың қабылдаған шаралары өте маңызды. Егер адам кенеттен басының ауыруына, қатты әлсіздікке, бағдардан ауытқу және т.б. шағымданса, одан үш қарапайым әрекет жасауды сұраңыз:

• күлу (инсульт болғанда күлімсіреу «қисайған» болады),
• бір нәрсе айту (мүмкін, сөйлеу анық болмайды),
• қолдарыңызды жоғары көтеріңіз (инсульт кезінде бір қол көтеріледі).

Ең бастысы - жедел медициналық көмектің мүмкіндігінше ертерек келуін қамтамасыз ету немесе пациентті өзіңіз ауруханаға жеткізу.

Жедел жәрдем келгенше күтілгенде мыналарды істеу қажет:

• басын шамамен 30 градусқа көтеріп қоюды;
• терезені ашу, таза ауаның ағуын қамтамасыз ету
• тығыз киімді шешу, жағасын босату
• науқас бұрын жоғары қан қысымынан дәрі ішсе, сол препаратты немесе аналогты беру
• құсу белгілері болған жағдайда, құсық массалары тыныс алу жолдарына түспеуі үшін науқастың басын жағына бұра отырып, төменгі жақтың астына ыдыс немесе науа қою

Емдеу

Инсультті емдеу кезең-кезеңімен жүргізіледі.

• Бірінші кезең — өткір белгілерді жою, қан қысымын төмендету, қажет болса — қан ұюын азайтатын, төмендететін препараттар енгізу.
• Екінші кезең — мүмкіндігінше ілеспе бұзылуларды жою (тыныс алуды қалпына келтіру, бас миының ісінуін азайту), нейропротекторлар енгізу т.б
• Үшінші кезең — оңалту, оған дәрілік терапия, массаж, емдік гимнастика, физиотерапия, кинезитерапия, логопед, психолог сияқты әдістер кіреді.

Асқынулар

• кома
• паралич немесе парез (бұлшықеттердің әлсіреуі) дененің бір жағы немесе бір бөлігі
• интеллект пен немесе жадыға мин келуі

Алдын алу

• гипертонияны дер кезінде анықтау және дұрыс емдеу, қан қысымын бақылау;
• жүрек -қан тамырлар жүйесінің бұзылуларын емдеу, жүректің ишемиялық ауруы, созылмалы жүрек жеткіліксіздігі
• қандағы холестерин деңгейін бақылау, жоғары мәндерде - холестерин деңгейін төмендету
• қант диабетіне жол бермеу. Егер бар болса - қант диабетін дәйекті емдеу
• қанның ұюын бақылау, жоғары ұюмен — тағайындалған дәрілерді қабылдау
• дұрыс тамақтану, артық салмақты азайту
• тамырларды зақымдайтын факторлар ретінде темекі шегуден және алкогольді шамадан тыс тұтынудан бас тарту

Себептері

Инсульттің негізгі себебі мидағы қан тамырының бітелуі немесе жарылуы болып табылады. Мидың бір бөлігінің қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуы жүйке жасушаларының зақымдалуына әкеліп соғады, бұл өз кезегінде сөйлеу, қозғалыс және басқа да дене функцияларының бұзылуына әкеледі.

Тамырдың бітелуіне себеп болуы мүмкін:

• эмболия (тромб пайда болған жерден сынып, қан ағынымен мидың артериясына, көбінесе каротидке түскенде);
• тромбоз (атеросклероздың нәтижесінде, әдетте, мидың тамырларында тромбтың пайда болуы);

Ми артерияның жарылуы және миға қан кетудің себептері мыналар:

• артериялық гипертензия (гипертония);
• артерия қабырғасының туа біткен ақаулары, мысалы, аневризма;
• ауыр жарақат (мысалы, жол-көлік оқиғасы кезінде басына қатты соққы).