Гастроэзофагеальды рефлюкс ауруы немесе ГЭРА өңеш пен асқазан арасындағы бұлшықет сақинасына әсер ететін ас қорыту бұзылысы. Бұл сақина төменгі өңеш сфинктері (ТӨС) деп аталады.
Әдетте ГЭРБ қыжыл немесе асқазандағы қышқылдықтың бұзылуы түрінде көрінеді. Көп жағдайда ГЭРБ симптомдары диетаны және өмір салтын өзгерткен кезде жоғалады. Бірақ кейбір пациенттерге дәрі-дәрмек немесе хирургиялық араласу қажет болуы мүмкін.
«Гастроэзофагеальды» термині асқазан мен өңешке қатысты. «Рефлюкс» «артқа ағысы» немесе «қайта оралу» дегенді білдіреді. Гастроэзофагеальды рефлюкс - бұл асқазаныңыздағы заттардың өңешке қайта лақытырылуы.
Қалыпты ас қорыту кезінде төменгі өңеш сфинктері ашылып, тағамның асқазанға түсуіне мүмкіндік береді. Содан кейін ол жабылады, асқазандағы тағам мен қышқыл шырындардың қайта өңешке түсуіне жол бермеу үшін. Гастроэзофагеальды рефлюкс сфинктер әлсіреп, асқазан мазмұнын өңешке жібергенде пайда болады.
Миллиондаған адамдар күн сайын күйіп ауырады. Белгілі болғандай, күйік көбінесе жүкті әйелдерде кездеседі, бірақ соңғы зерттеулер кішкентай балалар, тіпті нәрестелер де ГЭРБ-тен зардап шегуі мүмкін екенін көрсетеді. Бұл құсу немесе жөтел шабуылдарында көрінеді.
Дәрігерлер ГЭРБ-тің пайда болуына бірнеше қауіп факторларын бөліп көрсетеді:
Рефлюксті күшейтетін факторлар мыналар болуы мүмкін:
Сонымен қатар асқазан-өңеш рефлюксінің негізгі себептерінің бірі диафрагманың өңеш тесігінің жарығы деп саналады. Диафрагманың өңеш тесігінің жарығы асқазанның жоғарғы бөлігі диафрагмадағы (диафрагмалық жарықша) кішкентай тесіктер арқылы көкірек қуысына көтерілгенде пайда болады. Диафрагма – бұл іш қуысы мен көкірек қуысының арасын бөлетін бұлшықет. Диафрагмадағы өңеш тесігі өңештің төменгі ұшын қолдауға көмектеседі.
Өңеш тесігінің диафрагмалық жарығы бар көптеген адамдар бұл туралы білмейді және қайталама рефлюкс немесе қыжыл проблемалары болмайды. Алайда грыжа қайталама рефлюкске - асқазанның ішіндегісін өңешке лақтыруға ықпал етеді.
Өңештің диафрагмасы тесігінің жарығы қалай пайда болады? Оны жөтел, құсу, кернеу немесе кенеттен болатын физикалық жүктеме тудыруы мүмкін, сондықтан 50 жастан асқан адамдардың барлығында дерлік кішкентай грыжа болады.
Әдетте мұндай грыжалар емдеуді қажет етпейді, егер ол қысылып қалмаса — яғни бұлшықет сақинасы түйіліп, қанмен қамтамасыз етуді бөгеп тастамаса. Немесе науқаста, грыжадан және ГЭРБ-тен басқа эзофагит (өңештің қабынуы) болса — онда грыжаның мөлшерін азайту немесе оның қысылып қалуын болдырмау үшін операция жасалады.
ГЭРБ жиі кездесетін белгілерінің бірі - қышқылдық езілудің (қышқылдық асқазан бұзылысының) пайда болуы. Әдетте бұл төс сүйегінің артынан басталып, мойын мен тамағына дейін таралатын күйдіргіш ауырсыну сияқты сезіледі. Көптеген адамдар бұл кезде ауыздарында қышқыл немесе ащы дәм сезінеді.
Күйдіру, қысым немесе қыжыл кезіндегі ауырсыну 2 сағатқа дейін созылуы мүмкін. Қыжыл тамақтан кейін, жатқан кезде немесе еңкейгенде күшейеді. Сондықтан тік тұру немесе антацид қабылдау (қышқылдықты азайтатын препарат), жағдайды жақсартады.
Адамдар кейде қыжылды жүрек ауруы немесе тіпті жүрек талмасы деп қателесіп қабылдайды. Оларды қалай ажыратуға болады? Жүрек ауруы ауырған кезде отырықшы немесе жатқан жағдайда жеңілдеуі мүмкін, ал қыжыл керісінше күшеюі мүмкін. Бірақ шын мәнінде, науқастың өзіне ненің зиян екенін түсіну оңай емес, сондықтан кеудедегі кез келген ауырсынуда дереу медициналық көмекке жүгінген жөн.
ГЭРБ кезінде ауырсыну мен күйіп қалудан басқа мынадай жағдайлар болуы мүмкін:
Эгер түнде ГЭРБ орын алса, келесі жағдайлар да болуы мүмкін:
ГЭРБ емдеу рефлюкс санын азайтуға немесе өңештің шырышты қабығының қышқылдан зақымдануын азайтуға бағытталған. Дәрігерлер бірнеше түрлі дәрілерді қолданады.
Антацидтер: бұл препараттар өңеш пен асқазандағы қышқылды бейтараптандырып, күйіп қалуды тоқтатады. Көптеген пациенттерге антацидтер күйдіруді уақытша жеңілдетуге көмектеседі, кейбіреулері антацидтерді көбік түзуші препаратпен бірге қолданады (ол асқазанның жоғарғы бөлігінде көбік тосқауылын құрады, ол қышқыл рефлюксін тоқтатады).
Алайда антацидтерді ұзақ уақыт пайдалану жанама әсерлерді тудыруы мүмкін, соның ішінде диарея (іш өту), кальций метаболизмінің өзгеруі (организмнің кальцийді қалай ыдыратыны және пайдаланатыны өзгеруі) және организмде магнийдің жиналуы, бұл бүйрек аурулары бар адамдар үшін қауіпті. Егер сіз антацидтерді екі аптаның ішінде пайдалансаңыз, дәрігерге жүгінгеніңіз дұрыс.
H2 блокаторлары: созылмалы рефлюкс және күйдіру кезінде дәрігер асқазандағы қышқылдықты төмендететін дәрілерді ұсынуы мүмкін. Бұл дәрілерге асқазанда қышқыл өндіруді азайтатын H2 блокаторлары кіреді.
Протонды насос ингибиторлары (ПНҚ): бұл препараттар асқазан қышқылын өндіруге қажетті ақуызды блоктайды.
Прокинетиктер: сирек жағдайларда бұл препараттар асқазанның тезірек босатылуына көмектеседі, сондықтан онда қышқылдың мөлшері азаяды. Олар сонымен қатар іштің кебуін басады, жүрек айну мен құсу кезінде көмектеседі. Бірақ прокинетиктердің елеулі жанама әсерлері де бар және оларды ұзақ уақыт қабылдауға болмайды.
Бұл жерде дәрі-дәрмексіз қыжылды жоюға көмектесетін бірнеше кеңестер берілген.
ГЭРБ-ті қоздыратын өнімдерден аулақ болыңыз: шоколад, жалбыз, майлы тағамдар, кофеин және алкогольді сусындар, цитрус жемістері мен шырындар, томат өнімдері және бұрыш.
Кішкене бөліктермен жеңіз: тамақтану кезінде кішкене бөліктерді пайдалану күйіпжандыруды азайтуға көмектеседі, сондай-ақ ұйқының алдында 2–3 сағаттан кем емес тамақтану қажет.
Тағамды баяу және мұқият шайнаңыз: қарапайым және тиімді әдіс бар — асты аузыңызға салған кезде, шанышқыны (немесе қасықты) үстелге қойыңыз. Оны қайтадан алаңыз тек сол тамақты толық шайнап, жұтып жібергеннен кейін.
Темекі тастау: сигарет шегу төменгі өңеш сфинктерін әлсіретеді. Темекіні тастау ГЭРБ симптомдарын жүз пайызға азайтады.
Басыңызды көтеріп ұйықтаңыз: төсек басын арнайы блокпен немесе сынамен 20 см көтеріңіз, гравитация асқазанның мазмұнын өңешке кері лақтыруды азайтады. Бұл жерде жастықтар туралы емес — сіз тек асқазанға көбірек қысым жасайсыз.
Дені сау салмақты сақтаңыз: артық салмақ көбінесе симптомдарды нашарлатады. Көптеген артық салмақты адамдар салмақ жоғалтқанда қыжыл туралы ұмытады.
Кең киім киіңіз: белді қысып тұратын киім ішті және өңештің төменгі бөлігін қысады.
ГЭРБ-ға күдік туындаған кезде келесі шараларды жүргізеді:
Эндоскопия. Жіңішке түтікше арқалы жарықтандыру және кішкене бейнекамера арқылы өңешке енгізу (эндоскоп), ұлпаның қабынуын немесе тітіркенуін анықтау мақсатында. Кейде эндоскопия барысында зерттеу үшін кішкене ұлпа үлгісін алу мүмкін (биопсия).
Асқазан-ішек жолының жоғарғы бөліктерінің суреттері. Бұл өңеш, асқазан және аш ішектің жоғарғы бөлігін (он екі елі ішек) көрсететін арнайы рентген. Бұл пептикалық ойық жараны және басқаларын жоққа шығаруға көмектеседі.
Өңеш манометриясы және импеданс зерттеуі. Бұл тест өңештегі қысымды және өңеш бұлшықеттерінің қысқаруындағы ақауларды тексереді.
Қышқылдықты тексеру. Өңеште қышқыл деңгейін pH-тест арқылы өлшейді. Ол тамақтану, белсенділік және ұйқы кезінде өңештегі қышқылдың мөлшерін қадағалайды.
Егер сіз үнемі дәрі-дәрмекті жоғары дозада қабылдасаңыз, өңештің зақымдануы немесе диафрагмалық жарық болса, сізге операция қажет болуы мүмкін.
Кейде ГЭРБ ауыр асқынуларға әкеледі.
Өңеш жарасы: асқазан қышқылы өңешті қирататып, ашық жара пайда болады. Бұл жаралар ауырсынуды тудырады, жұтқыншылықты қиындатады және қан кетуі мүмкін.
Өңеш стриктурасы: асқазан қышқылы өңештің төменгі бөлігін зақымдап, тыртық тінін түзеді. Бұл тыртық тіні өңештің ішкі бөлігін тарылтып, тағамды жұтуды қиындатады.
Баррет өңеші: қышқылдық рефлюкс өңештің шырышты қабатын түзетін жасушаларды өзгертеді, бұл қабат қалыңдайды және қызарады. Бұл жағдай рак алдындағы жағдай деп есептеледі.
Өкпе проблемалары: егер рефлюкс тамақтың артқы жағына жетсе, ол өкпеге (аспирацияға) түсіп, кеудедегі тоқырау, ұзаққа созылған жөтел, дауыстың қарлығуы сияқты көптеген проблемаларды тудыруы мүмкін. Ларингит, астма, бронхит және пневмония дамуы мүмкін.
ГЭРБ сізге көп қолайсыздық тудыратын болса да, ол өмірге қауіп төндіретін жағдайлар сирек. Егер сіз себептерін анықтап, тиісті ем алсаңыз, жағдайыңыз жақсарады.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Жақсы дәрігер іздейсіз бе?
Біздің сервис сізге көмектеседі!
TopDoc.me сайтында сіз кез келген мамандықтағы дәрігерді тауып, дәрігерді тәжірибесіне, қабылдау бағасына, рейтингіне және орналасқан жеріне қарай таңдай аласыз. Қабылдауға өтінім қалдырыңыз немесе біздің call-орталығымызға қоңырау шалыңыз: +7 (707) 22 55 009. Сондай-ақ, бізге WhatsApp арқылы жазуға болады.
Әрбір күн сайын біз жүздеген науқастарға өзіне сәйкес келетін дәрігерді немесе медициналық қызметті табуға көмектесеміз.
