Жыл сайын Қазақстанда жатыр мойны қатерлі ісігінің шамамен 1700 жаңа жағдайы анықталады, 600 әйел осы аурудан қайтыс болады. Алайда жатыр мойны қатерлі ісігі онкологиялық аурулардың алдын алуға болатын түрі болып саналады, өйткені жатыр мойны қатерлі ісігінің көп жағдайда себебі - адам папиллома вирусы. Осы вирустың вакцинасы жатыр мойны қатерлі ісігінің дамуын болдырмайды. Өкінішке орай, Қазақстанда бұл түрдегі вакцина қолданылмайды. Сондай-ақ, адам папиллома вирусының канцерогенді штамдарын анықтау және емдеу арқылы жатыр мойны қатерлі ісігінен сақтануға мүмкіндік бар.
Әйелге нақты не істеу керек және денсаулығы үшін қалай күресу керек екенін жоғары дәрежелі онколог-гинеколог, дәрігер Мариям Нурқасымқызы Қойшығұлова UMIT халықаралық томотерапия онкологиялық орталығынан түсіндіреді.
- Жатыр мойынның беті жалпақ эпителиймен жабылған, ал жатыр мойны каналы цилиндрлік эпителиймен жабылған. Обыр алдындағы және обыр жағдайларын анықтау үшін жатыр мойынның бетінен цитологияға жағындылар алу арқылы, яғни ПАП-тест арқылы анықтауға болады. Микроскоппен қарағанда бұл жасушалар аномальды немесе атипті болып көрінуі мүмкін, бұл оларды уақытында анықтамаса және емдемесе қатерлі ісікке айналуы мүмкін дегенді білдіреді. Бұл обыр алдындағы зақымдануларды жатыр мойнының ішкі эпителийлік неоплазиясы (CIN) немесе дисплазия деп атайды.
- Мойын эрозиясы деп аталатындар - бұл цилиндрлік эпителий жалпақ эпителийге шыққан кезде болатын қалыпты жағдай. Бұрын бұны псевдоэрозия деп атаған және күйдіріп емдеген. Бірақ қазір эрозияларды күйдірмейді, себебі олар мойынның қалыпты жағдайы болып саналады. Егер қатар жүретін аурулар - вагинит, бактериалды вагиноз бар болса - әрине, оларды емдеу қажет. Ал, эрозияның өзі, егер клеткаларда ешқандай өзгеріс болмаса, емдеу қажет емес. Тек қана қадағалайды.
- Жатыр мойны обырының вирус этиологиясы (тегі) – бұл қазірдің өзінде зерттелген және дәлелденген факт. ӘЖВ-ның шамамен 100 түрлі штаммы бар. ӘЖВ типі 16 және 18 ресми түрде канцерогендік факторлар ретінде жарияланған, яғни жатыр мойнының дисплазиясы мен жатыр мойны обырын тудырады. Бірақ басқа түрлері – ӘЖВ 31, 33, 35 те назарға алынуы керек, өйткені олар канцерогендік факторлар ретінде қарастырылады.
Адам папилломасы вирусы кез келген әйелдің ағзасында болуы мүмкін, ол әйелдердің 70%-да кездеседі, бірақ барлығында жатайын мойнында өзгерістер туғызбайды. Иммундық жүйе көбінесе екі жыл ішінде HPV жұқпаларының басым көпшілігін жояды. Бірақ иммунитеттің төмендеуі кезінде, ағзаның басқа жұқпаларға қарсылығының төмендеуі кезінде ол белсенді болуы мүмкін және эпителийдің өзгеруіне әкелуі мүмкін. Қалай болғанда да, егер әйел өзінің ағзасында HPV бар екенін білсе, бұл процесті бақылауда ұстау керек, дер кезінде дәрігерлерге жүгініп, талдаулар өткізу керек.
Сонымен қатар әйел адамның емделіп, HPV-ден құтылғаннан кейін қайтадан жұғуы мүмкін жағдайлар да болады. Бұл жыныстық серіктестерін жиі ауыстырғанда немесе бір серіктес болған жағдайда, бірақ оның бірнеше басқа серіктестері болған кезде жиі кездеседі. Сол кезде HPV-мен қайта жұғу қаупі айтарлықтай артады.
Адам папиллома вирусы әйелдер мен еркектерде басқа да рак түрлерін тудыруы мүмкін:
- ВПЧ - бұл вирус инфекциясы, ол жасушалық өзгерістерге, дисплазияларға әкеледі. In situ сатысына («рак на месте») жеткенше 3 жылдан 8 жылға дейін өтуі мүмкін.
Егер әйелде жатыр мойнының дисплазиясы анықталса, әсіресе 16 және 18 типті ВПЧ анықталса және әйел емделмесе, жатыр мойнының ауыр дисплазиясының in situ қатерлі ісікке айналу қаупі жоғары болады.
Егер әйелде жатыр мойнының қатерлі ісігі бастапқы, операция жасалатын сатысында анықталса және әйел емделмесе, жағдай үдеп, операция жасауға келмейтін қатерлі ісік сатысына жетуі мүмкін. Сондықтан біз, дәрігерлер, әйелдерді денсаулығын бақылауға, үнемі гинекологқа баруға, жатыр мойнының эпителийіндегі өзгерістерді өткізіп алмау үшін әр жарты жыл сайын онкоцитологияға жағынды тапсыруға шақырамыз.
- Жатыр мойынының көпқабатты жалпықабыршақты эпителийі бар, ал цервикальды каналда цилиндрлік эпителий бар. Және жалпықабыршақтық және цилиндрлік эпителийдің қайсыбір аймағында, жатыр мойынының рагы үш есе жиірек дамиды. Онкоцитология үшін жағындыны алу үшін арнайы щеткалар бар, олармен жағындыны алып, цервикальды каналда 360 градусқа айналдыра отырып, екі эпителий түрінің аралық бөлігіне біраз тереңірек түсіру қажет. Жағынды алып, жасушалар қалыпты болған жағдайлар болған, ал жарты жылдан кейін әйелдерде эпителийлердің аралығында рак анықталған. Сондықтан жағындыны дұрыс алу өте маңызды.
- Хламидия, трихомониаз, герпес, цитомегаловирус (ЦМВ) өздері алдын ала рак жағдайларын тудыра алмайды, бірақ олар ВПЧ ағзада болса, дисплазияның даму қаупін арттыратын фона ауруларына жатады. Сондықтан кез келген жағдайда осы инфекцияларды емдеу қажет.
Жатыр мойнының рагының қауіптілігі - бұл ⅡВ кезеңінде операция жасалмайтынында. Уақытында предрактық өзгерістерді диагностикалау күрделі емес, өйткені бұл зерттеуге қол жетімді көрнекі локализациясы, және мұны істеу үшін тек жағынды алу қажет. Мен бұған назар аударамын, өйткені, өкінішке орай, біз өте жас пациенттерде жатыр мойнының дамыған ракын анықтаймыз. Олар ем алады, бірақ мұндай кезеңде рактан толықтай құтылу қиын, әңгіме өмірді ұзарту туралы. Жатыр мойнының рагы неғұрлым ерте анықталса, емдеу соғұрлым ерте басталады, болжам соғұрлым жақсы болады.
- Адам папилломасы вирусы жатыр мойнының қатерлі ісігінің негізгі себебі болып табылады. Бірақ зерттеулер сонымен қатар темекі шегу және пассивті темекі түтініне әсер ету жатыр мойнының қатерлі ісігі қаупін арттыратындығын көрсетті. Ғалымдар темекі түтініндегі канцерогендер ДНҚ-ны зақымдайды деп болжайды, бұл кейіннен жатыр мойнының қатерлі ісігінің дамуына ықпал етеді. Сонымен қатар, никотиннің ұзақ уақыт әсер етуі жасушалардың көбеюін және апоптозды (жасушалардың қалыпты өлімі) басуды арттыруы мүмкін, бұл кез келген қатерлі ісік түрінің даму ықтималдығын арттырады. Сондай-ақ, темекі шегетін адамдарда инфекциялармен күресетін лейкоциттер аз, бұл иммундық жүйенің ағзаны АПВ-дан қорғау қабілетін төмендетеді.
- Көп туған әйел, немесе қиын босанудан кейін мойнының жыртылған әйел, жиі түсік тастаулар – бұлардың бәрі цервикалды арнаның кеңеюіне әкеледі, мойнының айналуына себеп болуы мүмкін. Түсік тастаулардан кейін гормоналды фон күрт өзгереді, бұл да қауіп факторына жатады. Босанудан кейін жыртылған жерлерді дұрыс тігілмеуінен мойынның деформациясы жиі кездесуі мүмкін. Мойнында тыртық өзгерістері болғанда, тіндердің трофикасы бұзылады, бұл жанама түрде мойнының эпителийіндегі өзгерістерге әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, цервикалды арнада табиғатпен қамтамасыз етілген және сыртқы инфекцияны жатырдың ішіне жібермейтін шырышты тығын бар. Мойынның терең жыртылуынан туындаған тыртық өзгерістері кезінде вагинаның ішкі ортасы өзгеріп, бұл сыртқы инфекцияның енуіне себеп болуы мүмкін, бұл да жанама түрде эпителий жасушаларының өзгеруіне ықпал етуі мүмкін.
- АПВ-ге қарсы вакцинаның жоқтығы: бұл қауіпсіз және тиімді вакцина жатыр мойны қатерлі ісігінің 80–90% жағдайын туғызатын АПВ типтерінен қорғайды. Оның болмауы онкологиялық ауруды тудыруы мүмкін АПВ түрімен инфекция жұқтыру қаупін арттырады;
- Басылған иммундық жүйе: иммунитеті әлсіреген адамдар АПВ мен, демек, жатыр мойны обырына осал келеді;
- Жыныстық белсенділік: АПВ адамнан адамға негізінен жыныстық жолмен беріледі. Жыныстық қатынасқа ерте жастан бастап түсетін немесе көбірек серіктестері бар адамдарда АПВ жұқтыру ықтималдығы жоғары екені статистика бойынша анықталған;
- Генетика: кейбір отбасыларда жатыр мойны рагы жиірек кездеседі. Егер жақын туысыңызда жатыр мойны рагы болса, бұл отбасының басқа әйел мүшелерінде осы аурудың даму қаупін арттырады.
- Жатыр мойны ісігінің ерте кезеңінде әдетте ешқандай белгілері болмайды. Көптеген әйелдер симптомдарды тек ісік жақын жатқан тіндерге таралғаннан кейін ғана сезінеді.
Жатыр мойыны ісігінің ең жиі кездесетін белгілері:
- Жатыр мойыны обырын емдеу әдісі кезеңіне байланысты. Науқас әйелде жатыр мойыны обыры анықталған кезде, барлық қажетті тексерулерден кейін емдеу тактикасын талқылап, әртүрлі мамандар кіретін МДГ-да (мультидисциплинарлық топ) анықтайды - хирург, радиолог, химиотерапевт. Ia кезеңінде операциялық емдеу жүргізіледі. Ib және IIa кезеңдерінде аралас емдеу жүргізіледі: операция және сәулелік терапия. IIb және III кезеңдерінде химиялық-сәулелік терапия, аралас сәулелік терапия жүргізіледі: интракавитарлық және қашықтан.
Кез келген өңірден жатыр мойны обыры диагнозы қойылған пациенттер бізге хабарласа алады, UMIT халықаралық томотерапия онкологиялық орталығы. Біз барлық халықаралық стандарттарды сақтаймыз.
UMIT Халықаралық онкологиялық томотерапия орталығы Қазақстанның астанасы Астана қаласында орналасқан. Орталықта Accuray (АҚШ) компаниясының екі томотерапия аппараты орнатылған. TomoTherapy платформасы томографтың визуалдық бақылауымен (IG-IMRT) модуляцияланған қарқындылықтағы радиациялық терапияны қамтамасыз ете отырып, 360 градус пациенттің денесі айналасында айнала алатын спиралдық сәулеленуді жүргізуге қабілетті әлемдегі тұңғыш жүйе болып табылады. Бұл онкологиялық ауруларды емдеудің жоғары дәлдікпен, персонализирленген және инвазивті емес нұсқасын қамтамасыз етеді. Томотерапия туралы толығырақ мына жерден оқи аласыз:
Томотерапия — онкологиялық науқастар үшін жақсы үміт
Қазақстандағы спиральды томотерапия: сәулелік терапияға инновациялық тәсіл
Лючеу терапиясы жатыр мойны обырының емдеу әдістерінің бірі болып табылады және әдетте химиотерапиямен бірге қолданылады. Лючеу терапиясы сонымен қатар басқа ағзаларға таралған немесе емделгеннен кейін қайталанған қатерлі ісікті емдей алады. Алайда қуық, аналық без, тік ішек және жамбас сүйегі басы сияқты жақын жатқан мүшелердің сәулеленуі өмірді едәуір нашарлататын жанама әсерлерге әкелуі мүмкін. Сондықтан сәулеленуді барынша дәлдікпен және дәлдікпен жеткізу өте маңызды.
TomoTherapy жүйесі дозаны моделдеудің қуатты мүмкіндіктерімен науқастың денесінің айналасында бірнеше айналым жасаумен 360 градусқа ісікті тиімді емдеуді біріктіреді. Сәулелену дозасы ісікке дәл сәйкес келеді және сау тіндерге минималды әсер етеді. Нәтижесінде урогенитальды және асқорыту жүйесінің функцияларын сақтай отырып, сәулелік терапияның барынша тиімді емі жүзеге асырылады.
Томотерапиямен емдеудің негізгі артықшылықтары:
«UMIT» томотерапия онкологиялық орталығында Қазақстан Республикасының тұрғындары үшін томотерапияға арналған тұрақты бағалар белгіленген, ал жақын және алыс шетел азаматтары үшін коэффициенттер ескерілген. Сонымен қатар, Қазақстан тұрғындары үшін қызмет кепілдендірілген тегін медициналық көмек көлемі аясында қолжетімді. Шетел азаматтары орталықтың қызметтерін өздерінің сақтандыру полисі аясында пайдалана алады: «UMIT» томотерапия онкологиялық орталығы сақтандыру компанияларымен келісім-шарт бойынша жұмыс істейді.
Томотерапияға квота алуды қалай ресімдеуге болатыны туралы толығырақ мына жерден біле аласыз:
Астанадағы «UMIT» томотерапия онкологиялық орталығында квота бойынша емделуді қалай алуға болады
TopDoc.me сайтында орналастырылған ақпаратты өзін-өзі диагностикалау және өзін-өзі емдеу үшін пайдалануға болмайды. Егер сізде қандай да бір аурулар немесе сізді мазалайтын белгілер болса, емдеуші дәрігеріңізге жүгініңіз. TopDoc.me сайтындағы ақпарат дәрігердің бетпе-бет кеңесін алмастырмайды және тек ақпараттық-сілтемелік сипатта болады.
