COVID-19-дың ең көп тараған симптомы - бұл тыныс алу белгілері. Бірақ жақында жасалған шолу бойынша, COVID-19-мен ауруханаға жатқызылған адамдардың 53%-ы кем дегенде бір ас қорыту жүйесінің симптомын сезінеді, деп хабарлайды MedicalNewsToday.
Гастроэнтеролог-эндоскопист ең жоғары санаттағы Чугай Олег Григорьевич, медициналық орталықтың маманы Gastroclinic, COVID-19 кезінде асқазан-ішек жолдарының зақымдану белгілерін емдеу тәжірибесімен бөлісті.
SARS-CoV-2 вирусы адамға өте қауіпті болып шықты, бұл вирустың тез таралуы және организмге жүйелі әсер етуі, көптеген жасуша түрлерінің вирусқа сезімталдығымен байланысты. COVID-19 ауруымен ауырған адамдарда көбінесе өкпе, тамырлар (тромбоздар), ішкі секреция органдары, ас қорыту жолдарының органдары, бүйрек зақымдалады, жөтел, тахикардия, кеуде аймағындағы ыңғайсыздық, көңіл-күйдің бұзылуы ұзақ сақталады, депрессия дамуы мүмкін. Жүрек-қан тамырлары және иммундық жүйелер ең ұзақ қалпына келтіріледі.
Жаңалықтардан қалыс қалмаңыз. Біздің Telegram каналымызға жазылыңыз https://t.me/TopDocKz.
COVID-19-ға байланысты асқазан-ішек жолдарының симптомдары
Соңғы зерттеулер бойынша COVID-19 байланысты АІЖ тарапынан кең таралған симптомдар мыналарды қамтиды:
Сирек кездесетін жағдайда COVID-19 келесі ауруларға себеп болуы мүмкін:
Ауру ішектің тіндерін де бұзып, ішек перистальтикасін азайтуы мүмкін.
Көптеген адамдарда COVID-19 кезінде асқазан-ішек симптомдары тыныс алу жүйесінің белгілерімен бірге дамиды. Бірақ шамамен 20% адамдарда тек асқазан-ішек жолдарының ғана симптомдары көрінуі мүмкін. Кейде бұл симптомдар тыныс алу белгілері немесе қызба пайда болғанға дейін дамиды.
COVID-19 асқазан-ішек жолдарының белгілерін қалай тудырады
SARS-CoV-2 вирусі ішек жасушаларына, энтероциттерге және тыныс алу жасушаларына ангиотензин өзгертетін фермент 2 (АПФ-2) ақуызын рецептор ретінде пайдалана отырып енеді. АПФ-2 рецепторы жасушалардың мембраналарына енетін белок болып табылады. Ол қан қысымын реттеуге, қан тамырларының тарылуы мен қан қысымының жоғарылауына әсер ететін ангиотензин ақуызының деңгейін бақылауға көмектеседі.
Вирустың ерекше ақуыздары ACE-2-мен байланысып, вирус ішек жасушаларына енеді. Жасушаға еніп алғаннан кейін вирус өз ақуыздарының көшірмелерін және рибонуклеин қышқылын (РНҚ) өндіру үшін жасушаның өзіндік механизмін пайдаланады. РНҚ - бұл SARS-CoV-2-ны қамтитын ретровирустардың генетикалық материалы.
SARS-CoV-2 бөлшектері жұқтырған жасушадан шыққанда, бұл қабынуда рөл атқаратын кішкентай ақуыздар - цитокиндердің бөлінуін тудырады. Бұл процесс асқорыту жолдарының симптомдарын тудыруы мүмкін.
Іштің ауыруы, жүрек айнуы, диарея вирустар асқазан-ішек жолдарының тіндерін бұзған немесе зақымдаған кезде пайда болуы мүмкін. Асқазан мен ішектің шырышты қабығының зақымдануы вирус токсиндерінің шырышты қабыққа тікелей әсер етуіне, микроциркуляцияның бұзылуы салдарынан оның ишемиясына байланысты. Беткі гастрит, эрозиялар, асқазан жарасы, ишемиялық энтеропатия, бауырдың зақымдануы (аралас вирустық және токсикалық генездің жедел гепатиті) дамуы мүмкін.
Доктор Чугай аскергеніндей, антикоагулянт ретінде аспирин препараттарын ұзақ уақыт қабылдауға мәжбүр науқастарға, емдеуші дәрігердің тағайындауы бойынша, асқазанның шырышты қабығын қорғауға арналған препараттарды қабылдау керек.
Кейбір зерттеулер COVID-19 сонымен қатар ішек немесе асқазанды әдетте мекендейтін микробтар қауымдастығы ішек микробиотасын өзгерте алатынын көрсетеді. Бұл бактериалардың алуантүрлілігінің және санының азаюымен қоса жүреді.
Асқазан-ішек жолына түскенде, вирус қақпа венасы арқылы да қозғала алады, ол арқылы қан асқорыту жолынан шығарылады. Бұл вирустардың кезбе жүйкеге әсер етуіне және жүрек айнуын тудыруына мүмкіндік беруі мүмкін.
Жүрек айну және диарея дәрігерлер COVID-19-ды емдеу үшін жиі қолданатын дәрілердің, мысалы, вирусқа қарсы препараттар мен антибиотиктердің, кең таралған симптомдары болып табылады. Бактериялардың шамадан тыс өсу синдромы дамиды, сондықтан қалпына келтіру кезеңінде пробиотиктерді, пребиотиктерді, симбиотиктерді тағайындау қажет, деп ұсынады Олег Григорьевич.
SARS-CoV-2-нің басқа адамдарға фекальді-оральды жолмен берілуі мүмкін екендігіне көбірек дәлелдер табылып жатыр. Бұл дегеніміз, адамдар жұқтырылған нәжіс тамшыларын кездейсоқ жұту немесе тыныс алу арқылы жұқтыруы мүмкін. Адамдар вирус жоғарғы тыныс жолдарынан анықталмаса да, нәжіспен вирустық бөлшектерді шығара алады.
Егер бұл рас болса, бұл жұқтырған адамның басқаларға вирусты қалай және қанша уақыт бойы жұқтыратынына деген көзқарасты өзгертуі мүмкін. Бірақ зерттеушілерге нәжіспен бөлінетін ақуыздар мен бөлшектердің инфекциялық болып табылатынын және COVID-19 тудыруы мүмкін екенін анықтау керек.
Асқазан-ішек жолдарының зақымдану белгілері аурудың нәтижесіне қалай әсер етуі мүмкін?
Асқазан-ішек жолы симптомдарын COVID-19 кезінде бастан кешіретін адамдарда жағымсыз асқынулардың даму қаупі жоғары. 2020 жылғы қарашада жүргізілген зерттеу көрсеткендей, асқазан-ішек жолы симптомдары өткір респираторлық дистресс-синдромының даму қаупін арттырады.
2020 жылдың қазан айындағы есепте асқазан-ішек жолдары зақымдануының белгілері бар COVID-19 балалар қатты ауыр инфекциялар мен жүрек бұзылыстарына жиі ұшырайды деп анықталды.
Ондаған зерттеулер көрсеткендей, асқазан-ішек жолдарының аурулары бар адамдардың ауыр асқынуларға бейім болатыны көрінді. Бұл байланыстың бар болуы мүмкін, өйткені асқазан-ішек жолдарының аурулары ішек метаплазиясын туғызуы мүмкін, ол асқазанның шырышты қабығын ішек шырышты қабығымен ұқсас жасушалармен алмастырады.
Ас қорыту жүйесінің жұмысының көптеген бұзылыстары инфекциялардың дамуын жеңілдетуі мүмкін, өйткені бұл бұзылулар ішектің немесе асқазанның шырышты қабығына зақым келтіреді. Мысалы, аш ішектің тітіркену синдромы АПФ-2 рецепторларының шамадан тыс өндірісін тудырады, бұл вирустарға жасушаларға ену мүмкіндігін арттырады.
Асқазан-ішек жолдарының ауруларын немесе белгілерін емдеуге қолданылатын дәрілер тағам арқылы вирус жұғуын жеңілдетіп, асқазанның қышқылдық деңгейін төмендетуі мүмкін. Әдетте, асқазанның жоғары қышқылдық деңгейі вирустық бөлшектерді залалсыздандыру үшін жеткілікті болып табылады.
Тыныс алу жолдары мен ас қорыту жолдарының вирустық инфекциясы бар адамдар тек тыныс алу жолдарының инфекциясы бар адамдарға қарағанда вирустық жүктемесі жоғары болады. Бірнеше мүшені зақымдайтын симптомдары бар адамдарда аурудың ауырлығына және нашар нәтижелерге бейімділік болатыны сөзсіз.
Сондай-ақ асқазан-ішек жолында тыныс алу мүшелеріне қарағанда АПФ-2 рецепторлары шамамен 100 есе көп, сондықтан ол жұқтырған кезде вирустарды көбірек сыйдыра алады.
Әрине, асқазан-ішек жолдарының жағдайы мен COVID-19 арасындағы нақты байланысты анықтау үшін ауқымды ұзақ мерзімді зерттеулер қажет.
Бұл неге маңызды?
COVID-19 жиі, қашан және не себепті асқазан-ішек жолдарының симптомдарын туғызатынын білу айтарлықтай артықшылықтарға ие болуы мүмкін. Себебі, мұндай көрсеткіштері бар адамдарды, атап айтқанда, иіс пен дәм жоғалту, қызба, анорексия және диарея, олар COVID-19 инфекциясы үшін өте спецификалық - тіпті респираторлық симптомдары жоқ адамдарда да ерте тестілеуін бастауға болады. Бұл COVID-19-ның симптомсыз жағдайларын қоса алғанда, әлеуетті миллиондаған жағдайларды әлдеқайда ерте анықтауға көмектесуі мүмкін.
Халық арасында асқазан-ішек симптомдарын бақылау аурудың басталуына дейін індеттерді анықтауға көмектеседі.
Сондай-ақ COVID-19 байланысты асқазан-ішек жолдарына ұзақ мерзімді әсерлер туралы көбірек білу қажет. Аурудан жазылғаннан кейін бірнеше аптадан бірнеше айға дейін жүрек айну, құсу, ас қорытудың бұзылуы сияқты белгілі бір белгілер сақталуы мүмкін.
Егер сізде алғаш рет диарея, іш қату, іштің кебуі, күйдіру немесе кекіру сияқты симптомдар пайда болса, коронавирус инфекциясының ауыр өтуіне ықпал ететін қауіп факторлары бар ма деп ойлаңыз. Бұл семіздік, қант диабеті, артериялық гипертензия. Симптомдарыңызды күтпей-ақ, алдын ала гастроэнтерологқа жүгіну жақсы: дәрігер мәселені шешуге және тәуекеліңізді төмендетуге көмектеседі.
