Салауатты тағамдарды өмірлік мақсат етіп алған адамдар қауіп-қатер аймағында болады. Мұндай әуестік үшін — орторексия термині де ойлап табылған.
Орторексия дегеніміз не?Сіз «анорексия» сөзімен таныс боларсыз - бұл салмақ жоғалтуды қалау, дерлік тамақтан бас тарту. Орторексия — дәл сол сияқты дұрыс тағамға деген обсессия, дұрыс тамақтануға шоғырлану.
Орторексия терминін алғаш рет американдық ғалым Стивен Брэтмен 1997 жылы қолданған. Денсаулыққа пайдалы тағамның зиянды болуы мүмкін деген тұжырымға ол ұзақ уақыт бойы келген. 70-ші жылдардың ортасында Брэтмен достарымен бірге коммунада тұрып, тек өздері өсірген көкөністер мен жемістерді, әрі оларды да шикі күйінде ғана жеуге шешім қабылдайды. Бірнеше жылдан кейін «шикіжегілер» мұндай өмір салтының денсаулықты да, күшті де арттырмайтынын түсінген.
Өз көзқарастарынан бас тартқан Брэтмен зерттеумен айналысып, «Пайдалы өнімдерге тәуелділік: дұрыс тамақтануға құмарлықты қалай жеңу керек» деген толық кітап жазды. Доктор оқырмандарын пайданың маньякалық ұмтылысы денсаулыққа зиян келтіретінін, әдеттегі қарым-қатынастан айыратынын және соңында қауіпті құлдырауларға, соның ішінде анорексия немесе булимияға апаратынын сендірді.
Біздің еліміз орторексия эпидемиясы қауіп төндірмейді, деп қарсылық білдіруі мүмкін казахстандықтар. Лепешка, бешбармақ және майлы шұжық әуесқойлары халықтың басым көпшілігін құрайды. Бұл солай. Алайда швед психологтары орторексияны қазіргі әйелдер арасында құмар ойындар немесе смартфонға «тартылу» сияқты кеңінен танымал тәуелділіктердің қатарына қосты. Әлемдік үрдістердің ағымымен жүретін Қазақстанның ірі қалаларының тұрғындары да сол қауптерге ұшырауы әбден мүмкін. Тек біздің елде әзірге ешкім бұл диагнозды қойып, ем ұсынбайды. Осы олқылықты бірнеше кеңеспен толықтырайық.
Біріншіден, өзіңізді кішкене тесттің көмегімен тексеріңіз.
Бес оң жауаптың өзі сіздің тәуекел аймағына түскеніңізді білдіреді.
Сізге қалай көмектесе аламын?
Ең алдымен, өзіңізге бақытты болуға рұқсат етіңіз. Тамақтан рахат алыңыз. Шашлықтың бір таяғынан кейін бастан өткерілген стресс ағзаға шашлыктын өзінен әлдеқайда көп зиян тигізеді. «Барлық аурулар жүйкеден» деген әзілде сіз ойлағаннан да көп шындық бар екенін ұмытпаңыз.
Диетаны бұзу үшін өзіңізді ешқашан жазаламаңыз, тіпті ол қажет болса да (артық салмақ, созылмалы ауру). Оны бұзуға азғырылатын болсаңыз, өзіңізді «дәмді тағамдармен» еркелетіңіз - тек өте аз мөлшерде.
Зиянды өнімдер туралы мақалаларды оқыған кезде сандық деректерге назар аударыңыз. Мүмкін, оларды тұтынғанда қатерлі ісік ауруының қауіпі тек жарты пайызға ғана артуы мүмкін, ондайда не туралы айтып отыр?
Егер өзіңіз жеңе алмасаңыз, екі ойланбай психологқа жүгініңіз. Тәуелділіктердің түрлері әртүрлі, бірақ олардың мәні бір, және жалғыздықтан құтылу дерлік мүмкін емес.
